Excerpt
100 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. mnichowskiego teutońskiego wydarły jarzma, rozciągał się od morza do gór karpackich; a pięć razy rozleglejsze ziemie powtarzały sobie, że staną się jego cząstką. Miał w swym żywocie wady: niesprężność, którćj porównaniem …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 101 królewskich dozierał, i jego władzę wyko- nawczą wspierał. Izba poselska prawodaw- cza i kontrollująca władze stała się całą stanu szlacheckiego potęgą. Stanowiąc po- wszechnóćm przyzwoleniem (unanimitas), nie jej się oprzeć nie mogło, …
In:
Excerpt
102 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. checkićj nie kluła się obawa. *Dziwną wów- czas sprzeczność wystawiała Polska. /Kie- dy Europa eała krwią zbroczona ludność swą wyplenia, wtedy wiek cały (1466—1577) właściwa Polska, nie zna wojny, we wrza- wie obrad pędzi …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 103 sekularyzowane, przez Zygmunta Starego po- wierzone zostały dziedzictwem do wygaśnie- nia domu siestrzeńcowi jego Albertowi bran- deburskiemu, exmistrzowi zakonu. Blaskiem stanu rycerskiego polskiego sławę po świecie jednali sobie …
In:
Excerpt
104 POLSKA. MOSKWA. 1492— 1618. (1460); Nowogród Wielki o nięmiedbał: obra- zony słowem wielkiego księcia Moskwy mniemał znaleźć opiekę Polski (Marfa Bore- cka, Pimin) (1471). — Z innćj strony tymcza- sem podniósł się inny żywioł, równie Litwie jak i …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE 105 dli Kilią iBiałygród, których wojewodawoloski ocalić nie mógł, zniewolony zwierzchność tu- recką uznać, którćj dzielnie się zastawiał (Stefan). — Polskę i Litwę to uszczerbiało, a Polska, trapiona swoją wrzawą i niespoko- jem Litwy, …
In:
Excerpt
106 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. nych napaściach i odporach, Moskwa znie- woloną została (1534), zwrócić wiele z tych ziem co zarwała: Czerniechów, Starodub: Na odległych tych wielkiego księstwa litew- skiego krańcach walczyły zastępy polskie, a Polska, …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 107 Tymczasem w Polsce narzekano na nad- psucie rzeczypospolitćj: naprawę onćj przed- sięwzięto. Nigdzie wówczas tyle o tćm nie myślano, nigdzie tyle trudów nie podjęto (1562. 1563.). Jeśli ona ostatecznego celu nie dopięła, dość dojrzałego …
In:
Excerpt
108 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. cza. Nie znała tćj różnicy w politycznóm życiu Polska, równie w Litwie organizujący się stan rycerski brał klejnot czyli herby gminu szlacheckiego polskiego, bez względu na sekty, dysunią, czy mahometanizm (jedni tylko …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 109 Mazowsze użyskało w senacie i poselstwie ziemskićm stosowną do licznego w nióćm gminu szlacheckiego przewagę. — Prusy gdańskie przy swym własnym osobnym za- rządzie zostając, mają rzeczypospolitćj zu- pełny udział, są Polski cząstką. …
In:
Excerpt
110 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. myśleć nie może, obowiązany jest wszelkie wyznania (dyssydentów) w pokoju zacho- wać; dodano mu radę i zapowiedziano, że, gdyby w ezćm przeciw prawu wykroczył, od posłuszeństwa sobie obywateli uwalnia. "To dało początek …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 38. Bój o Inflanty, 1558 — 1616. Tymczasem wrzała wojna o Inflanty. Kawalerowie mieczowi sprotestancieli, rzą- dzili tym krajem; jak Litwa, tak i oni obojęt- nie widzieli upadek Nowogrodu i Pskowa, a tym upadkiem wystawieni zostali …
In:
Excerpt
n2 POLSKA. MOSKWA. 1558 — 1616. pieczę przyjął. — Dopićro gdy Stefan Batory rycerstwo polskie i litewskie powiódł w pole, rzecz inny obrót wzięła. Połock odzyskany (1579), następnie wszystkie Inflant miejsca i wiele innych miast wzięto, Psków oblężono. …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 113 wzmagające się trudności, tak w odstąpieniu Estonii, jak w utrzymaniu dziedzicznćj koro- ny. Zygmunt III. był katolik, pan łaskawości dużćj, jezuiekićj rad powierzać się radzie. Pro- testanci szwedzcy źle to widzieli. Zygmuntowi dobijać …
In:
Excerpt
114 POLSKA. MOSKWA. 1492— 1619. prowadziły go do Moskwy (1605) i na carskim tronie osadzili. Kniaź Szujski, niebawem, wśród wesela dorwał się tronu (1606): Dymitr zginął. Wszakże zjawili się ini Dymitrowie, których caryca wdowa MarynaMniszchówna za praw-- …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 115 przyjaciela, anarchią ukrócić. Ze Szwecyą, która też jednego cara prowadziła, w Stołbo- wie pokój zawarła (1617. 27. lutego), zosta- wując jćj posiadaniu Ingryą iKarelią. Wszak- że Władysław z wojskiem podsunął się (1618) pod mury …
In:
Excerpt
116 POLSKA. MOSKWA. 1492 — 1618. uniwersytet i różne na Litwie szkoły jezuitom powierzył: mówiono Że zamyślał nawet wol- ności stanu rycerskiego wziąć w ryzę. Zyg- munt II. więcćj jeszcze dla jezuitów okazał się przychylnym, ich radą powodować się dawał, …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 117 na Turka (1593) napaści podniecają, do swych wojen ich poczty nęcą (1596). Wzmagały się na to narzekania, a Zygmunt III. Habs- burzanki sposobem przyćmionym w małżeń- stwo brał (1591. 26. maja, 1605. 11. grudnia), icoś knował. Słuchał …
In:
Excerpt
118 POLSKA. MOSKWA. 1492— 1618. rozerwaniu coraz silniejsze znajduje stanowi- sko; niekatolickiego wyznania obywatele od sprawy publicznój usuwani, w nich prote- stanci ościenni szukają przyjaciół; intrygi cu- dzoziemcze swym toczą się trybem, z rzeczypo- …
In:
Excerpt
0. Wojna trzydziestoletnia; Hollandya i Szwe- cya do najwyższćj świetności przychodzą 1618 — 1660. 41. Wojny rozległość, w nićj zaród zniszczenia. W latach 1618, 1619, zdawał się nastawać w Europie zupełny pokój: ani w Hiszpanii, ani w Polsce odnawiać …
In:
Excerpt
120 WOJNA 30LETNIA. 1618 — 1648. trzydzieści lat do gruntu trawiąc średzinę Eu- ropy, dojem okrążył całą kulę ziemską; a (1648) uciszony w głównćm środkowóm ogni- sku, dwanaście lat jeszcze potóm pogorzeli- ska żywił postronnie, nim ostatecznie (1660) …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 121 cy szczególnićj przez lat trzydzieści były po- lem podobnych obrotów: a następnie przez lat dwanaście Polska. 1L Wojna czesko-palatyńska. 1618 —1625. 42. Wybuch czeski. 1618, 1619. Stary cesarz Macićj był królem Czech i Węgier, a po nim …
In:
Excerpt
12 WOJNA 30LETNIA. 1618— 1648. za nielegalny uważa, przez rejencyą udzie- lona, oburzyła Czechów: źle widzianych a ostro przemawiających z rejencyi, Martynica, Slawatę i sekretarza Fabrycyusza za okno wyświecili (23. maja); arcybiskupa, opata i dwu …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. i 123 stradał ich koronę, gdy potargał z nimi pakta, obierają na króla elektora-palatyna, kalwina Fryderyka V. (27. sierpnia). Za tym przy- kładem idąc Węgrzy, z nimi sprzymierzeni, wynieśli (1620) na tron księcia siedmiogrodz- kiego …
In:
Excerpt
124 WOJNA 30LETNIA. 1618— 1648. Na Białćj górze walne otrzymały zwycię- "stwo (1620. 8. lutego): Fryderyk V. uszedł z Czech na tułaczkę, do dziedzictw swoich trafić nie mógł. Złamanym amnestya przy- rzeczona; lecz zwycięscy na tćm nie było do- 'syć. …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 125 wymagał więcćj. Mówiono Filipowi IIL., że dziedzictwo straci, jeśli pokrewnego za- niedba. Dla zachowania zjednanego wspól- nictwa w działaniu, Ferdynand II. bardzo się powodował nadoldaradą madrycką. Do Zyg- munta III. jechał …
In:
Excerpt
126 WOJNA 30LETNIA. 1618— 1648. dząc oporu, wynagradza Sasa zastawą Luzacyi, Bawara zastawą i dostojnictwem elektora; własnym wyrokiem palatyna i kilku innych książąt na banicyą skazuje: wyexekwowa- nie i zajęcie ich księstw poleca Hiszpanom i Bawaryi. …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 127 bez litości niszczy palatynat; Mansfelda z ostatnićj jego pozycyi z Ostfryzyi wyparł. Mansfeld swe bandy rozpuścił, aby wnet no- we zaciągnął. — Tymczasem wyszedł dwu- nastoletni rozejm i wojna Hiszpanii z Hollan- dyą zawrzała: ciągnął …
In:
Excerpt
128 WOJNA 30LETNIA. 1618— 1648. runki (1622. 26. stycznia), dopóty docho- wane, dopóki nowe siły nie wzrosły w Niemczech. 2. Wojna duńsko-saska. 16251630. 46. Waldstein występuje. Przeciw Tillemu stanęło związkowych i duńskich 60,000 „wzmocnionych nieco …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 129 w Zadarze (Zara), po siedmioletnim boju umiera (1626). A kiedy Tilly Szleswik i Jut- landyą obsadza, Waldstein, książę fryd- landzki, całe pobrzeże baltyckiego morza aż do granie polskich ogarnąwszy, stojąc na czele 100,000 wojska, …
In: