Excerpt
60 DZIEJE NOWSZE. filozofii). Tak Włochy w dojrzałym stanie świetnie się ukazywały, kiedy zaalpejskie barbarzyństwo, nie bez ich wpływu, różnych odmian doznawało. 21. Podnoszenie się kultury w Europie na początku XVI. wieku. W poruszeniu wielkićm był ród …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. 61 żytnych nakłonić. W jednćj Francyi modnie odświćżono Greków i Rzymian (Marot, Jo- delle). Indzićj byli więcćj zmienieni: w Pol- sce kierowali przekształcenie schodzącćj grubości na prostotę; w Hiszpanii podniecili dalsze w miejscu …
In:
Excerpt
62 DZIEJE NOWSZE. celsus). *) Z wielkićm zagorzalstwem upę- dzano się za duchami, a z niemniejszym za- pałem polubiona była nauka języków staro- żytnych (Agricola, Erasmus Roterdamski, Reuchlin). Gruby obyczaj, niesmak nićprzy- jemnymi Włochom Niemców …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 63 loquia 1520. Huttena Epistolae obscurorum virorum 1518). 22. Wielkie religijne rozerwanie się w łacińskićm chrześciaństwie, od 1516. Różnćmi czasy zbory, pojedyncze 0so- by, władze i ludy wymagały i oczekiwały reformy kościoła. "Ta nie …
In:
Excerpt
64 KAROL V. 1516—1559. czyście ją spalił (10. grudnia). Różne mia- sta tę uroczystość powtórzyły, a to dowo- dziło, że zakonńy spór stał się rzeczą ludu. Karol V. powołał ją do sejmu. Stanął Lu- ter przed sejmem w Wormsie otoczony ksią- zętami, gdzie, po …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. Karlstadt; powściągał niespokojności Luter, ale się nie wahał. Nagły, nie cofal zdania jakie pićrwszym rzutem chwycił i objawił. Był początkiem ruchu i działania; głosił wol- ność, do wolności lud i panujących powoły- wał, a ledwie dla …
In:
Excerpt
66 KAROL V. 1516— 1539. od siebie ludów, a to w tym czasie, kiedy za-- ciężne Karola V. żołdactwo papieża jeńcem trzymało. — Dokonywając swoich zwycięstw Karol V., zwracał baczność ku Niemcom. Sejm Spiry (1529. 15. marca), większością głosów uchwalał …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 67 (1517— 1530), a drugie tyle jeszcze ubiegło, nim do wojny przyszło. — Interim norym- berskie (1532. 23. lipca) nie mogłoby od wojny ochronić, gdyby swych kroków sam Karol V. nie wstrzymywał, bo od spraw rze- szy odrywał go Franciszek i …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. się do rozpoczęcia jego zbliżyło, nadzieje ni- kły do reszty. Nie chciał dwór rzymski zbo- ru: zwołał go do Trydentu wtedy, gdy sobie tego cesarz nie życzył; zwołał, na potępienie herezyi (1545). Zebrał się i nie wiedział od czego …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 69 24. Karol V. górą w Niemczech; poniżenie Czech. 1546— 1551. Przystąpił nareszcie do przedsięwzięcia długo odwlekanego Karol V. Głos pokoju do ostatnich chwil słyszyć się dawał, oświad- czenia że jedynie niespokojnych i konstytu- cyą …
In:
Excerpt
70 KAROL V. 1516—1559. swoją wolą Maurycemu oddał, a na elektora, co się do niewoli dostał, wyrok śmierci są- dom wojskowym nakazał. Zaniesione pro- śby ocaliły życie elektora, pośrednictwo zaś i dane zaręczenie przez Maurycego i elektora - …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 11 stanu wskazało zdrajców, co lud przeciw panu dziedzicznemu podburzyli. Uniżany stan rycerski, a miasta rozzbrojone, wielką część praw i swobód postradały, podupadać poczęły. Tron czeski dziedzictwem dla syna Ferdynanda zapewniony (1562). …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516—1559. 72 sobą dostojnych jeńców. W tóm dla ocalenia reszty żeby od papieża nie odpadła, Rzym powtórnie zwołuje (1550. 15. listop.) sobór do 'Trydentu, który się na nowo otwiera (1551. 1. maja). 25. Niepodległość Niemiec i konstytucyą rzeszy …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 73 rozpaliło się rozerwanie i odnawiana z Tur- kiem wojna. Sam Karol V. w Inspruku prze- siadywał, gdy znagła rusza Maurycy dla za- pobieżenia ruiny wyznania protestanckiego, ocalenia konstytucyi rzeszy i wyzwolenia landgrafa. Zajmuje …
In:
Excerpt
74 KAROL V. 1516—1559. stracie beneficyów katolickich zapobiegające; narzekają z drugićj strony katolicy na ogło- szone tolerowanie protestantów w ich kra- jach pojawić się mogących. Całą usilność obracał Karol V. na odzyskanie straty w Lo- taryngii, a …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 75 obrazy Rzymu uczynić niepodobna. Gustaw przedsięwziął zupełnie z nim zerwać. Nie bez trudności w Westeraas (1527), nie bez poburzeń ludu prostego dopiął swojego (1533). — Podobnych zamachów lękali się biskupi w Danii: pomagała im Lubeka, …
In:
Excerpt
76 KAROL V. 1516— 1559. kierowała, tylko dogodzenie humorowi; nie droga wykrętu lub szpiegostwa, tylko na prędce chwycony pozór i nagły gwałt. Do gwałtowności przyczyną stawały się nie stron- nietwa, ale małżeństwa i kościelne porządki. Henryk VIII. …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 77 skiej. Na dwór habsburski był zażalony Paweł IV. papież, pragnął jego przewagę powściągnąć. Podniecał przeto do wojny Francyą, rzucał na Filipa II, klątwy. Teolo- gowie hiszpańscy (Melchior Cano) pytani, zapewniali że należy doczesnego …
In:
Excerpt
78 KAROL V. 1516— 1559, "Tymczasem zaszedł „zgon Maryi angielskićj, stracone nadzieje, ażeby jój siostra Elzbieta stała się Filipa II. małżonką, przyśpieszyły układy i traktat zawarty w Cateau Cambraisis (1559. 2. kwietnia). Z Anglią także: Calais na lat …
In:
Excerpt
r HEH. Wojny domowe; Elżbieta i reformo- wani przeciw Filipowi IL., inkwizycyi ii ci- chemu jezuitów działaniu; kacerze są bun- townicy, Niderlandy powstają, 1559—1618, lat 60. 28. Dolegliwy stan pojątrzonego chrze- ściaństwa. Sobór trydencki kończył swe …
In:
Excerpt
„ 80 FILIP II. 1559 — 1618. do Anglii i Szkocyi, gdzie główną rolę grała reforma, kalwinizm.— Spierano się o karność, obrządki, obyczaj, o hierarchią, o sakramenta. Ci co się pomykali dalej, albo odrzucali, albo wykładali dogmata trójcy, lub je wolnćj …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 81 Dał mu początek (1534) Hiszpan Ignacy Lo- jola. Rzym się wzdragał, nim zatwierdził jego byt (1540). Spotykało wiele rozmaitego oporu. QCzulsze umysły wczesno wytykały jego zdrożności i szkodliwe następstwa. Wzięło jednak wzrost nagły i …
In:
Excerpt
82 FILIP II. 1559— 1618. nikanów kierowane) i trybunały religijne: dręcząc ciało i sumienie, wiodły na stosy lub pod topór. Katolicy przeświadczeni, że nić- ma zbawienia tylko w ich wyznaniu, paląc na stosach, zapamiętale w piekło wtrącali te du- sze, …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 83 d'Amboise 1563. 16. marca; traktat w Long- jumeau 1568. 23. marca; pokój w Saint Ger- main en Laye 1570. 8. sierpnia). Bez ufności kalwiniści szukali wsparcia w Niem- czech, w Anglii; Elżbieta coraz otwarcićj do- starczała im środków do …
In:
Excerpt
84 FILIP IL. 1559— 1618. czerwca) czyniąc pewność, że na Henryku IM. dom Walezów wygaśnie, otwierał dzie- dzictwo Burbonowi Henrykowi królowi Na- warry , hugonotów naczelnikowi, Zawzięła się na nowo liga. Fakcya szesnastu ogłosiła edykt Nemours (1585. 5. …
In:
Excerpt
* DZIEJE NOWSZE. 85 Elżbieta z więzienia niejako do najwyższej dostojności wyniesiona, z wątpliwćj prawości urodzenia swego, tron dziedziczny prawnie obejmująca, w przeciwnościach, jakich w młodocianych latach doznała, umysł swój (filologiczną) nauką …
In:
Excerpt
86 FILIP II. 1559 — 1618. zrażał się przeciwnością. Chwytał się wszel- kich środków, i krzywych i okrutnych i po- dłych, jakie w jego mocy były, aby swego dopiąć. Nie obliczał resursów, które mogły być wyczerpnięte: tylko umysł jego wypo- czynku i dusza …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 87 31. Batawska rzeczpospolita Stanów zje- dnoczonych hollenderskich powstaje. Po niejakim pobycie w dziedzicznych Ni- derlandach przeniósł się Filip do dziedzicznćj Hiszpanii, skąd się więcćj nie wychylił. Po- byt jego zostawił gorzką …
In:
Excerpt
88 FILIP II. 1559— 1618. wca). Przerażenie rozpędzało chmury w tu- łactwo, mianowicie do Anglii. Każdy życie unosił nieprzewidując co dalćj pocznie. Wil- helm Nassau książę Oranii, pojął położenie, w tułactwo wlewał myśl spójni. menażując swe położenie, …
In:
Excerpt
DZIEJE WIEKÓW ŚREDNICH. 181 stronnictwo ochłonęło wszystkich, ośle Anglią przez lat kilka (1425 — 1485) stra- sznym niepokojem, kilkadziesiąt osób z familii królewskićj wyginęło, połowa familij szla- checkich znikła, lud prosty uzbrojony, jedy- ny …
In: