Excerpt
POLSKA UPADAJĄCA pieha hetman w. litew. do sprawowania tego urzędu dla wieku podeszłego niezdolny, zdał kommendę synowi swo- jemu Janowi marszałkowi w. lit., który żadnego w rze- miośle wojennćm nie mający doświadczenia, ze 3000 woj- ska od Gustawa był …
Excerpt
ZYGMUNT III. 313 wszy król, ile mógł, naprędce żołnierza, z królewiczem Władysławem do Torunia wyjechał. Stoczona pod Gnie- wem bitwa, którą Polacy wygrali, i po którćj o pokoju traktowano; ale ten nie doszedł, gdy król Zygmunt sobie i potomstwu swojemu …
Excerpt
314 POLSKA UPADAJĄCA. śle szturmował, ale bez skutku. Przeciwnie Polacy Gniew odebrali, a pod Tezewem obozując, natarczywość Szwe- dów mężnie wytrzymawszy, króla jich ranionego do od- stąpienia przymusili. Na końcu roku bież. stanów hollenderskich o przy- …
Excerpt
ZYGMUNT III. 315 polityce austrjackiej powolną była, a Zygmunt III wy- sługiwał się Austrji i od początku 30letnićj wojny pomoc dawał (która nieszczęśliwą wojnę turecką ściągnęła), i za- ciągać polski lud do boju dozwalał. Właśnie wtedy w dwukrotnóm …
Excerpt
316 POLSKA UPADAJĄCA. zakupywać na ten koniec okręty; ale hanseatyckie mia- sta rozumiejąc, że hiszpańska na morzu Baltyckićm ar- mada ' handlu jich ubliżyłaby wolności, jednostajzie się temu sprzeciwiły. Wszakże Zygmunt w nadzieję tćj hi- szpańskićj …
Excerpt
ZYGMUNT III. 317 Zupełna tedy została wojna na rok następujący 1629, którym Wrangeł nad Polakami pod Górznem otrzy- mawszy zwycięztwo, pod Toruń przystąpił, ale darmo się > jego wzięcie pokusił, bo obywatele za powodem en hoffa mężny mu odpór dali, "W …
Excerpt
318 POLSKA UPADAJĄCA. że elektorowi brandenburgskiemu, którego był holdowni- kiem sprzyjał, a tajemnie wszystkie rady przez niego nie- przyjacielowi objawiał, odwołany był od Wadlensztejna sławnego wojsk cesarskich feldmarszałka, a na jego miej- sce …
Excerpt
ZYGMUNT 1II1. 319 nisława Lubomirskiego wojewody ruskiego na głowę są porażen. A w następującym r. 1630 Koniecpolski het- man, Kozaków którzy zbuntowawszy się wodza swojego zabili, i niektóre polskie chorągwie znieśli, w kilku po- mniejszych zwyciężywszy …
Excerpt
320 POLSKA UPADAJĄCA. kim całego narodu żalem królowa, a po nićj niezadługo Janusz książę zbaraski kasztelan krakowski, ostatni domu swojego potomek. Król r. 1632 śmiercią małżonki nie= wydowiedzianie strapiony, tak ciężko zapadł, że już była o jego …
Excerpt
ZYGMUNT III. 321 krakowskiego, Karola Ferdynanda biskupa wrocławskiego i płockiego, Alexandra Karola, i córkę jednę Annę Ka- tarzynę zaślubioną Filipowi Wilhelmowi wojewodzie reń- skiemu z domu neuburgskiego. Można mówić, iż dopiero za panowania Zygmunta …
Excerpt
322 POLSKA UPADAJĄCA pierwszy z królów w nićj statecznie i bez odmiany miej- sca mieszkać począł. Za Zygmunta III panowania, żyło jeszcze nie mało osób, które już pod koniec jagiellońskich czasów swe ta- lenta ukazywały, albo je w owe lata rozwijały. Całe …
Excerpt
WŁADYSŁAW IV 323 22 czerwca w r. 1632 wyznaczony był, elektor branden- burgski jako książę pruski żalił się, jiż nie był do obrad z jinnemi rzeczypospolitćj stanami przyzwany, domagał się tudzież, ażeby przynajmnićj w obieraniu króla mógł mieć głos i …
Excerpt
324 POLSKA UPADAJĄCA wego króla w publicznych interesach znosił, i ten się zwy- czaj aż dotąd zachowuje. Na sejmie elekcyjnym dyssydentów z katolikami sprze- czka z taką odnowiła się żwawością, że ledwie do wojny domowćj nie przyszło, gdy katolicy, a …
Excerpt
KWITNĄCA. 147 coraz więcćj zboża, a nadewszystko żyta i prze- nicy. Polska im jćj dostarczała, a to przez Gdańsk. Zboża niezmiernie wiela z Polski wychodziło, i to ją bogaciło: a to zboże naj- więcćj szło przez Gdańsk. Tym sposobem Gdańsk i pobliskie …
Excerpt
148 POLSKA szlachty Poiskićj zwrócenia czyli odstąpienia Podlasia, Wołynia i Ukrajiny. Zygmunt Au- gust, łagodził, przekładał, przekonywał, nama- wiał, sam z siebie przykład dawal. Zrzekł się 1566 swych senioralnych praw, własności ziem od szlachty i …
Excerpt
gi J5f: wk nl KWITNĄCA 149 dów, poprzybywali i posłowieróżnych mocarstw europejskich, przybył i Albert Il książe króle- wieckie po ojcu księstwo obejmujące, aby przy tćj uroczystości, powinny hołd poddaństwa zło- żyć, czego rzeczywiście dopełnił. Gdy …
Excerpt
150 POLSKA szym kroku, pierwszeństwo Polszcze zostawio- ne, które się słusznie jćj należyć zdawało. z powodu, że dawniejszćm od Litwy państwem była, tytułem królestwa i dawnićj używanemi szlacheckiemi swobodami cieszyła się. Sejmują i radzą zawsze …
Excerpt
JSTt re Jeli init al dzi 015 Lt WI KWITNĄCA. 151 zabiera, w czemby i statut czyli prawa Polskie były: nie podobało się wielu, aby tego dopeł- nil. Bo wiedzieli że nie wiele już życia osła- bionemu królowi zostawało, a przytćm sam się opuszczał i …
Excerpt
152 POLSKA dych lat wady obudziły. Umarła i ta trzecia niemiia żona, a król Zygmunt August, tyle do- brego dla rzeczypospolitćj dopełniwszy: zaufał pochlebcom i kobićtom, które się jemu przybo- dobać umiały. Było wiele takich co jego ser- ce posiadły: ale …
Excerpt
eli dh KWITNĄCA. 153 jące że znają i używają mocy czarów, a kró- la oszukiwały. To mu kazały po trzykroć w ko- lo po pokoju chodzić, to mu pętelki i sznurki od sukni odrywały, a zawsze nie tnałą otrzy- mywały zapłatę. W Knyszynie bawiący krół tak …
Excerpt
154 POLSKA wadzano porządkiem. Naprzód szli żacy czyli tak w ówczas nazywani studenci szkół różnych Potćm zakony i świeckie duchowieństwo, potćm professorowie uniwersytetu, za nimi prałaci, to jest kanonicy, opaci, biskupi: wszyscy stosow- nie poubierani. …
Excerpt
a IE KWITNĄCA. 155 znosili pićniądze dla rozdawania jalmużn. Jaś w pierwszym dniu ciało do grobu spuszczono: ale w drugim, mary po kościałoch obnoszono: a w dniu trzecim wielkie odprawiano exekwie. Nakoniec, miecz jabłko, berło i korona, złożone były na …
Excerpt
156 POLSKA biskupowi gnieznieńskiemu moc zwoływa nia sejmów w czasie bezkrólewia; a zdanie Jana Zamojskiego przyjęte było z radością, że każdy szlachcić ma prawo króla obićrać, że prócz zwykłego sejmowego składu, może każ- dy osobiście na sejm elekcyjny …
Excerpt
W kd 0% irl [ne KWITNĄCA. 157 go wyznania ludźmi napełnił i papieź się lę- kał aby króla Zygmnnta Augusta i całćj rze- czypospolitćj nie straciń. Po zgonie Zygmunta Augusta, gdy mówiono o elekcii, albo Ernesta księcia z domu Austryackiego, albo Henryka …
Excerpt
158 POLSKA tćj i o sobie myślała, aby jeszcze swoje wol- ności dobitniejszymi, obwarować ustawami. Tym końcem zadecydowała wprzód kardynalne rze- czypospolitćj prawa, ktore były głównymi jćj konstytucii artykułami. Podług tych artykułów : król nie może …
Excerpt
KWITNĄCA. 159 rymi poczynił obietnice wiele dobrego Polakom zrobić, zaprzysiągł i artykuły kardynalne: a przybywszy do Polski, wkrótce po koronacii uciekł z nićj, bo właśnie jego brat król fran- cuski umarł i on po bracie królestwo miał ob- jąć. Tym …
Excerpt
160 POLSKA pełnie się wzbraniało uznać go królem, dopie- ro mocą oręża do tego skłonione zostało. Du- chowieństwo prędko potrafił sobie zjednać krol Stefan i uzyskał od niego pieniądze na wojnę potrzebne, a których szlachta wzdragała się mu dostarczyć. …
Excerpt
KWITNĄCA. 161 cisnął granice Litwv widać na krajobrazie. Ale Stefan Batory był skorszy do wojny a ni- żeli jego poprzednicy Zygmuntowie: tego Iwan Wasilewicz nie przewidział. Wyzwany król Stefan zajął się obroną krajn i wojną. Od po- łudnia, od czasów …
Excerpt
162 POLSKA szy do pomocy Jana Zamojskiego, staral się zaciągnąć ćwiezonych Węgrów i ulepszyć ar- tylleryą, szlachtę do wojennych obrotów wpra- wjał i tyle za pośrednictwem Jana Zamojskie- go, wielką zawsze u szlachty wziętość mają- cego dokazał, że mógł …
Excerpt
KWITNĄCA. 163 1465. Jezuici. Pokój. Jezuici, był to zakon nie zbyt dawno u- tworzon, a wielce od papieżów uprzywilejowa- ny, a od zwierzchności mićjscowych wyzwala- ny. Bronił on nauki kościoła rzymsko katolic- kiego i głowy jego widomćj, a oddawał się …