Excerpt
206 POLSKA nosiło. Kozacy którzy jeszcze przy Polszcze zostali, z powodu niedopełnionych Hadziackich układów, za przywodem Doroszeński poddali się Turcji. Groziła jaź niechybnie wojna z Turkiem, i juź ponawiały się tatarskie napaści. W tym trudnym razie …
Excerpt
UPADAJĄCA. 207 padła, nie same Prussy od holdu uwolnione, tych sąsiadów potężniejszymi czyniły. Zbieg rozmaitych okoliczności, podnosił ich potęgę: czemu szlachta zapobiec nie mogła, ani tego przewidzić. W miarę osłabienia Polski, sil- niejsi się stawali …
Excerpt
208 POLSKA Zydzi w kramarstwie stawali się coraz czyn- niejsi Prowadzili jednak krajowcy i szlachta handel, jakąkolwiek trzodą, albo zbożem. lub drzewem, Ukrajińskie woły i konie nie prze- stały być głównym lądowege handiu towarem. Lądem też przybywały …
Excerpt
i m tli I, | tp Wz JĄ, I tę b UPADAJĄCA. 209 borniejsi rękodzielnicy i rzemieślnicy. W Gdań- sku robiono lepsze meble, i pojazdy przed in- nemi europejskiemi celujące. Zdarzało się, że się w większych też miastach lepszy rzemieśl- nik czasem utrzymywał. …
Excerpt
210 POLSKA się ustawnie, Francuski zwyczaj mięszal się do krajowego. Jak bogatsi szukali kucharzów, hiszpańskich, włoskich, a najbardzićj francus- kich: tak i miernićj mający się, mnićj pieprzyli i lagodnićjszych francuskich potraw, pasztetów, galaret …
Excerpt
UPADAJĄCA. 211 we. Wąs wymuskany i zakręcony. Przy boku szabla, w ręku obuszki, albo berdyszę. Wielu w ówczas rzucało już ten strój naro- dowy i strojiło się po francusku, w trzewiki i płaski pod pachę trójboczny kapelusik, we frak haftami i wielkićmi …
Excerpt
312 POLSKA dla starszych w młodzi był niezmierny. Syn choć pod wąsem. przy ojcu usiąść nie śmiał i ode drzwi bez rozkazu ojca na środek izby nie postąpił. Panienki do kompanii wprowa- dzone, siedziały skromnie, ciągle robotą, szy- ciem, haftem lub …
Excerpt
| 'UPADAJĄCA. 213 Inda przeniosło się za granicę do Szląska. Po- nikły wsi i miasteczka Wsi niegdyś po kil- kaset osad liczące, zmalały. Miasteczka podo- bnie. Pola uprawne niegdyś i w zagony poo- rane, lasami pozarastały. Miasta pokilkaset rze- mieślnika …
Excerpt
214 POLSKA do nowych robocizna, do daremszezyzn, do gwal- tów, posyłek, danin, przymuszani. Rozszćrzyła się szkaradna maxima, że chlop był to podlćj- szy od szlachcica człowiek, że był pańską, a duszą i ciałem własnością, a tak, choćby co zarobił, to pan …
Excerpt
| UPADAJĄCA. 215 domy w Polszcze i Łitwie, nawet Radziwiłło- wie, porzucili błędy herezji i nawrócili się: ale obok tego rzeczpospolita traciła wiele oby- watelów swoich. Jan Kazimirz na sejmie 1658 wywołał z kraju arjanów czyli socynianów. Wielu …
Excerpt
216 POLSKA czyznie, bo pozbawiona była potrzebnćj do tego edukacyi. 86. Szkoły. Dawne szkoły po wielkićj części poupada- ly. Polska przestała być jak dawnićj ze świa- tla i nauk chwalona. Qwszem w pismach na- stał niesmak i nic dobrego na świat nie wy- …
Excerpt
| 8 UPADAJĄCA. 217 a byle im się udało, bili i krzywdzili różno- wierców. Dopiero czwarty krzyżyk wieku swego znacząc szlachcie, w palestrze sądowej, albo po kaneellariach, albo na pańskich dwo- rach, dowiadywal się o rzeczypespolitćj. Wprzód on wiedział …
Excerpt
218 POLSKA nieszczęść za jego panowania przypadłych, zna- lazly się jeszcze dzielne Polaków piersi, dość silne do wydźwignienia kraju z ostatnićj toni. SklIadając koronę Jan Kazimirz, nie trwożył się nowym ze strony Turcji niebezpieczeństwem, ale złożyć …
Excerpt
M J L UPADAJĄCA. 219 188. Michal Wiszniowiecki. Elekcia nastąpiła. Mikołaj Prażmowski jaż podówczas primas, i Jan Sobieski hetman, chcieli promowować książęcia Condć dEnguien. Ale niedawne za nim nieboszki królowćj zabie- gi, tak rozjątrzyły szłachtę, że …
Excerpt
220 POLSKA 189. Jan III Sobieski. Zerwał ten ohydny pokój, hetman Jan So- bieski, dający się swym talentem w polu, co- raz lepićj poznawać. Tym tyle wziętości u szlachty pozyskał, że gdy niebawem 1675 Mi- chał Wiszniowiecki umarł, on sam Sobieski na króla …
Excerpt
UPADAJĄCA. 221 jćj uczcić jak żądała, zawzięła się przeciw Francii. Gdy tedy Turcy zagrażali Austrii i Wićdeń oblegli, skłoniła męża, że wszedł w przymierze z Austrją. Chętnie to ze swojćj strony Jan III uczynił, zawsze wyniesienia swćj familii pragnący, …
Excerpt
222 POLSKA panów, nie daly mu pokoju. Niechętni mu byli w Litwie panowie. Sobieski przeciw nim wy- niósł podupadłych, Sapiechów. Przeciw Sa piechom powstali Brzostowsey i Litwa coraz w większy odmęt wpadała. Gdy królowa na Au- strią się pogniewała, …
Excerpt
UPADAJĄCA. 223 ski przybyć. Conti późnićj pod Gdańsk przy- płynął, słabą miał od Francji pomoc, a zatym przed Sasami ustąpić musiał. August 1I miał niechętnych, a w Litwie rozruchy w domową się wojnę zamieniły. Szlachta na Sapiechów rozgniewana, jednego z …
Excerpt
224 POLSKA 193. Wojna Szwecka. Nikt tu z nim wojować nie myślał, bo Au- gust II sam tylko z Sasami, bez dołożenia się szlachty, wojnę rozpocął: a zatym. Karol XII mały odpór znajdował. Zajął Warszawę, pod Klissowem pobił Augusta Il; Kraków zajął- W …
Excerpt
UPADAJĄCA. 225 twierdzone. Niemym nazwany, bo nietylko że trwał niezmiernie krótko, ledwie godzin kilka ale nadto w milczeniu ugodę tylko odczytano. Sasi ustąpili, i Piotr wielki swych Rossjan 1720 wyprowadził z Polski. Ze Szwecją Au- gust Li pokój 1720 …
Excerpt
226 POLSKA tymwięcćj na szazunek zasługują. Ciężkie to były klęski i skutki z nich opłakane. Patrzcie na krajobraz: widzicie na nim główne drogi Szweckie i Kozackie, którymi po całćj Pol- szcze krążyli i zniszczenie roznosili. A prócz tych głównych, i w …
Excerpt
UPADAJĄCA. 227 Niewiele tylko znamienitszych, a zawsze nie- szczęśnych wypadków, przytaczać można. Za Augusta II, 1721, podraźnieni Torunianie, po- burzyli się. Za to wyrokiem sejmu surowo ka- rani i niewinny ich miasta prezydent ścięty. Zdarzenie to …
Excerpt
228 POLSKA teścia, a zatym sprzymierzeńca króla franeu- skiego, przedsiewzięły więc zapobiec temu. Na wiadomość że wojska Rossyjskie do Polski wkroczyły, kanclerz Michal Wiszniowiecki, z dwoma województwami, a za nim Hoziusz bi- skup Poznański i różni …
Excerpt
UPADAJĄCA. 229 19% .Augusł III. Za Augusta III, wygasł dom Kettlera w Kurlandji. Po nim byli książęta jakich Rossja osadzić na księstwo chciała albo' pozwoliła. Wreszcie pokój był w Polszcze. - Dowiady- wała się tylko Polska o wojnach postronnych przez …
Excerpt
230 POLS opuścily go bole, ale on do nich długim cier- pieniem nawykł, i choć go boli, on odrętwiały już nie czuje, stępione ma czucie i nie wie o tóm. Tak w Polszcze i wieśniacy i mieszcza- nie i sama szlachta, już nie czuli swego poni- żenia, obelg i …
Excerpt
UPADAJĄCA. 231 królewskim , wszystkie władze i dostojności skupione. Otaczali króla, ministrowie, książęta. hrabiowie, parowie, feldmarszalki, generałowie, wszyscy na jego uślugi gotowi, od niego do: statkami tytutułami wynadgradzani, od niego orderami i …
Excerpt
232 POLSKA dotąd żadnćj na świecie prywatnej, tak wiel- kićj nie ibyło, ałe że stanęła z największymi w Europie na równi. Bibliotekę tę uczynił publiczną, a z czasem narodową. Stanisław Konarski poświęcił się na ulepszenie edukacji. Byl on pijarem i swoim …
Excerpt
UPADAJĄCA. 233 200. Książęta Czartoryscy. Różne pierwsze domy, poznawały jak da- lece zepsuta była rzeczpospolita, o poprawie przemyśliwały. Ale w tćj mierze poróżniły się ich zdania. Jedni naglćj do naprawy po- stępować chcieli, inni powolnićj. Jedni …
Excerpt
234 POLSKA 201. Konwokacja. Na sejm konwokacyjny, strony sprzeczne, zebrały się zbrojno i sala obrad, znalazła się napełniona ludem zbrojnym. Wedie przyjętego porządku, powinien był być otwarty przez mar- szałka poprzedniego ostatniego sejmu. Nim był …
Excerpt
UPADAJAĄCA. 235 mań Jan Klemens Branicki, Karol Radziwił inni. którzy się z sejmu oddalili, widząc że się większym siłom oprzćć nie mogą, kraj opuścili. i do dalszych działań nie byli przeszkodą. 202. Kliekcja. Na elekcją, w zwykłym miejscu w polu między …