Excerpt
DZIEJE NOWSZĘ. 48 Doria opuścił Franciszka, wszedł z Karolem V. (20. lipca) w układy, i zapewnił swćj oj- . | 'czyźnie Gienui wolność. Do układów przy- stąpił i Klemens VII. (w Barcellonie 1529. 20. czerwca), zaczóm Ludwika z Sabaudyi i Małgorzata z …
In:
Excerpt
4 KAROL V. 1516— 1559. 49 mu było na różnych punktach mierzyć się z ottomańską potęgą. — Rozerwane Węgry na dwie fakcye, uczuły przewagę Ferdynan- da; król Jan Zapolski szukał przymierza z Solimanem Il. (1528. 27. stycznia) i wal- czyły w Węgrzech …
In:
Excerpt
50 -« DZIEJE NOWSZE. wywołała Franciszka w pole zemsta, za pod- stępne przez Sforzę stracenie potajemnie do Medyolanu wysłanego posła (Merveille). Za- jęliFrancuzi Sabaudyą iPiemont. W tćm (1535 24. paźdz.) umarł Sforza bezdzietni. Wstrzy- muje się …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559, 51 się widzieć, wnet atoli burza morska wyrzu- ciła Karola V. na brzegi i Franciszek przyjął gościnnie (w Aigue morte). Wkrótce po- zwolił mu wolny przez Francyą przejazd (aby Gandawę uśmierzyć). Karol, w Paryżu, obie- cywał książęciu …
In:
Excerpt
52 DZIEJE NOWSZE. 18. Czwarta wojna, w którćj czynni są Henryk VIII. i Soliman II. Pokój w Crćpi. Węgry. Franciszek już traktował, gdy w Medyo- lańskićm urzędnik cesarski posła jego (Rin- eora) w przejeździe zabił. Zdarzenie to zgor- szyło dwory, zaczćm …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. 53 francuski był rozerwany na stronnictwa: kró- lewska faworyta nie mogła mieć nadzieji, ażeby delfin, gdy królem zostanie, nie zanie- dbał jej: a Franciszek był chory. Stanął tedy (1544. 18. września) pokój w Crćpi (Crespy), Wracają …
In:
Excerpt
54 DZIEJE NOWSZE. tego i wsparł Ferdynanda biskup Martinuzzi, jeden zopiekunów małoletniego Zapolskiego, nie zawsze dobrze od matki Jagiellonki wi- dziany, wielkićj w narodzie wziętości, a większych jeszcze talentów. Tyle Martinuzzi dokazał, że królowa z …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559 55 skićj polityki wpływ podniecał wykręty i wy- biegi, uwodzenia i dopełnione zabójstwa, al- bo stał się pobudką posądzania o nie (o śmierć delfina). Rycerskie cnoty skłaniały do łatwego pojednania, zaufania i szezćrości. Jedneż …
In:
Excerpt
56 DZIEJE NOWSZE. i chwytać nadzwyczajnych środków. Trudnićj było pozyskiwać Karolowi V. dochody, ale na nie rozmaitsze środki. W ogromniejszych i tak różnych posiadłościach , trudniejszy do spożycia, wiódł Hiszpanów i Niemców, cza- sem niepłatnych, …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. 57 20. Włoska kultura w wieku XVI. Straciły Włochy dawną niepodległość, w poniżeniu swojóm naprawiały te szkody, które świeżo wojny zdziałały, i cały wiek XVI. zbierały owoce rozwinionych zdolności. Je- szcze nikt Włochom zrównać nie …
In:
Excerpt
58 DZIEJE NOWSZE osoby. Ani wolny był od tego całą dowol- nością uzbrojony władzca. Płaszczył się je- mu ten sam sługa, który w zmiennćm uczuciu republikańską niechęcią chętnie go dotknął, i ostre wyrazy znośne dotknionemu były. Nie umieli Włosi odróżniać …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. 59 Adriani (7 1579), Ammirato (+ 1600), a pó- źnićj Wenecya, w której Paweł Sarpi(j 1623), Benabo (+ 1529), Paruta (7 1598). Lecz w tłu- mie nie brakło piór podłych i przedajnych (Paolo Giovio (; 1552). Wydarzenia krajów innych także …
In:
Excerpt
60 DZIEJE NOWSZE. filozofii). Tak Włochy w dojrzałym stanie świetnie się ukazywały, kiedy zaalpejskie barbarzyństwo, nie bez ich wpływu, różnych odmian doznawało. 21. Podnoszenie się kultury w Europie na początku XVI. wieku. W poruszeniu wielkićm był ród …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. 61 żytnych nakłonić. W jednćj Francyi modnie odświćżono Greków i Rzymian (Marot, Jo- delle). Indzićj byli więcćj zmienieni: w Pol- sce kierowali przekształcenie schodzącćj grubości na prostotę; w Hiszpanii podniecili dalsze w miejscu …
In:
Excerpt
62 DZIEJE NOWSZE. celsus). *) Z wielkićm zagorzalstwem upę- dzano się za duchami, a z niemniejszym za- pałem polubiona była nauka języków staro- żytnych (Agricola, Erasmus Roterdamski, Reuchlin). Gruby obyczaj, niesmak nićprzy- jemnymi Włochom Niemców …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 63 loquia 1520. Huttena Epistolae obscurorum virorum 1518). 22. Wielkie religijne rozerwanie się w łacińskićm chrześciaństwie, od 1516. Różnćmi czasy zbory, pojedyncze 0so- by, władze i ludy wymagały i oczekiwały reformy kościoła. "Ta nie …
In:
Excerpt
64 KAROL V. 1516—1559. czyście ją spalił (10. grudnia). Różne mia- sta tę uroczystość powtórzyły, a to dowo- dziło, że zakonńy spór stał się rzeczą ludu. Karol V. powołał ją do sejmu. Stanął Lu- ter przed sejmem w Wormsie otoczony ksią- zętami, gdzie, po …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. Karlstadt; powściągał niespokojności Luter, ale się nie wahał. Nagły, nie cofal zdania jakie pićrwszym rzutem chwycił i objawił. Był początkiem ruchu i działania; głosił wol- ność, do wolności lud i panujących powoły- wał, a ledwie dla …
In:
Excerpt
66 KAROL V. 1516— 1539. od siebie ludów, a to w tym czasie, kiedy za-- ciężne Karola V. żołdactwo papieża jeńcem trzymało. — Dokonywając swoich zwycięstw Karol V., zwracał baczność ku Niemcom. Sejm Spiry (1529. 15. marca), większością głosów uchwalał …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 67 (1517— 1530), a drugie tyle jeszcze ubiegło, nim do wojny przyszło. — Interim norym- berskie (1532. 23. lipca) nie mogłoby od wojny ochronić, gdyby swych kroków sam Karol V. nie wstrzymywał, bo od spraw rze- szy odrywał go Franciszek i …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516— 1559. się do rozpoczęcia jego zbliżyło, nadzieje ni- kły do reszty. Nie chciał dwór rzymski zbo- ru: zwołał go do Trydentu wtedy, gdy sobie tego cesarz nie życzył; zwołał, na potępienie herezyi (1545). Zebrał się i nie wiedział od czego …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 69 24. Karol V. górą w Niemczech; poniżenie Czech. 1546— 1551. Przystąpił nareszcie do przedsięwzięcia długo odwlekanego Karol V. Głos pokoju do ostatnich chwil słyszyć się dawał, oświad- czenia że jedynie niespokojnych i konstytu- cyą …
In:
Excerpt
70 KAROL V. 1516—1559. swoją wolą Maurycemu oddał, a na elektora, co się do niewoli dostał, wyrok śmierci są- dom wojskowym nakazał. Zaniesione pro- śby ocaliły życie elektora, pośrednictwo zaś i dane zaręczenie przez Maurycego i elektora - …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 11 stanu wskazało zdrajców, co lud przeciw panu dziedzicznemu podburzyli. Uniżany stan rycerski, a miasta rozzbrojone, wielką część praw i swobód postradały, podupadać poczęły. Tron czeski dziedzictwem dla syna Ferdynanda zapewniony (1562). …
In:
Excerpt
KAROL V. 1516—1559. 72 sobą dostojnych jeńców. W tóm dla ocalenia reszty żeby od papieża nie odpadła, Rzym powtórnie zwołuje (1550. 15. listop.) sobór do 'Trydentu, który się na nowo otwiera (1551. 1. maja). 25. Niepodległość Niemiec i konstytucyą rzeszy …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 73 rozpaliło się rozerwanie i odnawiana z Tur- kiem wojna. Sam Karol V. w Inspruku prze- siadywał, gdy znagła rusza Maurycy dla za- pobieżenia ruiny wyznania protestanckiego, ocalenia konstytucyi rzeszy i wyzwolenia landgrafa. Zajmuje …
In:
Excerpt
74 KAROL V. 1516—1559. stracie beneficyów katolickich zapobiegające; narzekają z drugićj strony katolicy na ogło- szone tolerowanie protestantów w ich kra- jach pojawić się mogących. Całą usilność obracał Karol V. na odzyskanie straty w Lo- taryngii, a …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 75 obrazy Rzymu uczynić niepodobna. Gustaw przedsięwziął zupełnie z nim zerwać. Nie bez trudności w Westeraas (1527), nie bez poburzeń ludu prostego dopiął swojego (1533). — Podobnych zamachów lękali się biskupi w Danii: pomagała im Lubeka, …
In:
Excerpt
76 KAROL V. 1516— 1559. kierowała, tylko dogodzenie humorowi; nie droga wykrętu lub szpiegostwa, tylko na prędce chwycony pozór i nagły gwałt. Do gwałtowności przyczyną stawały się nie stron- nietwa, ale małżeństwa i kościelne porządki. Henryk VIII. …
In:
Excerpt
DZIEJE NOWSZE. 77 skiej. Na dwór habsburski był zażalony Paweł IV. papież, pragnął jego przewagę powściągnąć. Podniecał przeto do wojny Francyą, rzucał na Filipa II, klątwy. Teolo- gowie hiszpańscy (Melchior Cano) pytani, zapewniali że należy doczesnego …
In: