Excerpt
XII. ROZPRAWY JANA WINCENTEGO BANDTKE O PRZEDMIOTACH PRAWA POL- SKIEGO. Wyliczać i uwielbiać zasługi osób żyjących, jest przed- wczesnóm ocenienieniem okoliczności jeszcze wzrost bio- rącćj, tak w jich zabiegach i pracach, jako tćż i w po- żytkach które …
Excerpt
ROZPRAWY JANA WINC. BANDTKE. 207 L. Jakie rozprawy rozważać mamy. Z, pomiędzy licznych pisemek, wyszło w latach 1812, 1814, dwa dziełka Jana Wincentego Bandtke, z których: pićrwsze, zbzór rospraw o przedmiotach prawa polskiego, w Warszawie i Wilnie, …
Excerpt
208 ROZPRAWY nach jakim ulegały, w wytknięciu przyczyn i zasad na jakich powstawały i z czasem się przejistaczały, w wyli- czeniu błędnych i przewrotnych wyobrażeń jakie niewia- domość lub obłąkanie przesądu na krzywdzenie i ucisk ludzkości rojiły, w …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE. 209 rzymskie, więcćj uwagi zwracają frankońskie, bo w tych ma szukać zrzódeł praw miejskich. Owóż w rozdziale drugim (p. 23—45), zawsze kró- tkości a dokładności pilnujący się autor, okazuje nale- żytą znajomość czasów i przeniknienie …
Excerpt
210 ROZPRAWY czy krajowych, a te jeszcze po wielkićj części są oparte na pismach, w których sam czytelnik prawdziwych zrzó- deł wyszukać może, tak'w Naruszewiczu, Czackim, Sa muelu Jerzym Bandtke, jak w zbiorze praw, dowodów i uwag deputacji od stanów …
Excerpt
JANA WTN©. BANDTKE 211 scy, nie byli w tym stanie jak rodowici obywatele pol- scy. Trudno jest przypuścić, aby za Bolesława, nićmieli cudzoziemcy w Polszcze osiadać, (wabił on do tego pa- uów niemieckich (Ditm. passim), a to ze wszystkiemi względami stanu …
Excerpt
212 ROZPRAWY żaków, w pośród których miasta, jako warownie, jako siedlisko przemysła, licznićjsze uzyskują nadania. Wylicza autor rozmajite ciężary, które słuchających prawa krajowćgo dotykały, a nadania prawem obcym, ściągały się: do uwolnićnia od nich w …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE. 213 Zgoda z autorem, że interes nadawców mnożył w kraju polskim, nadania prawem teatońskim, ale żeby to miało mieć jakie związki z dawnćm hołdownictwem lub relig skim stosunkami, ta rzecz zupełnie jest naciągnięta i w nie da. …
Excerpt
214 ROZPRAWY śmiało, ze zwyczajną sobie prostotą serea i dowodno ścią powstaje Bandtke, na powszechny prawniczy, a za nim i uczony odgłos, że korrektura pruska, dla wszy- stkićj szlachty polskićj była prawem pomocniczóm czyli posiłkowóm; prawem, w …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE. 215 płeć niewieścia była ubliżana od prostćgo i bezróżnico- wćgo z braćmi dziedziczćnia: z czćgo, wpada w niektóre ciekawe wiadomości o sprawie wojskowćj. Ta się zmie niła, ale prawa Kazimirza wielkiego, przejinaczyły się niestosównie …
Excerpt
216 ROZPRAWY wiedział do jakich miały się ściągać majątków. Lecz skoro majątki, stosównie do tych posagów były mnićjsze pos- sessiones paucae, tam już szło o taxowanie i pars contin- gens, która, czyli była wyrównywająca braterskim? z po- wyższćj osnowy …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE, 217 IV. Uprawnićnić, Saxon. Dwa na to dowody Bandtke przytacza (zbiór roz- praw, p. 113, 116), z których pićrwszy podług samćgo wyznania, przez jinny, (podług mojego rozumićnia wła- ściwszy) wykład, niknie, tak jiż pozostaje drugi w …
Excerpt
215 ROZPRAWY Gdy się nad tćmi okolicznościami zastanowimy, gdy widzimi jak srodze praktika obałamucona wieki dręczą cymi osobistymi widokami, wbrew przeciw wyraźnym u- stławom postępuje, jak w obłąkaniu swojem, lichym za- siłkiem dumy lub chciwości, …
Excerpt
JANA WINC, BANDTKE. 219 stawać prawem obowiązującóm. Jak korrektura, jedynie szlachtę pruską; tak saxon, nadania teutońskim prawem wyłącznie obowiązywał. ie przeczę atoli, aby w tym razie, co do nieupra wniania, prawo saskie, nićmiało wejść we zwyczaj …
Excerpt
220 ROZPRAWY V. Sądy miejskie. W rozdziale piątym (p. 119—156), wykłada Bandtke, jak w przypadkowóm wszystkićgo stwarzaniu się, zwyczaj odwoływania się do Halli i do Magdeburga, stał się ko- niecznym, jak przecie ten, w wicku xrr w Prusiech i w Wielkićj …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE, 221 W niespokojności wszakże, spodzićwając się w owym zbiorze praw, ete o tych sądach wysokich w Poznaniu, z rajców miast, Poznania, Kalisza, Gniezna, Pyzdr, Ko- ściana, Pobiedzisk i Klecka, jeszcze w xm wieku (po roku 1253) złożonych, …
Excerpt
222 ROZPRAWY chełmińskim i lubeckim. Jak krzyżackim przywilejem mia- sto Chełmno, otrzymało sąd najwyższy do którćgo się cała prawie ziemia pruska odwoływała, prócz kilku miast które rządząc się prawem lubeckim, miały swój sąd w Elblągu. Z takićgo rzeczy …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE. 223 i głębokićj rozwagi rozpatrujący, a mianowicie własne sprawy poznawać chcący rodak, już w znacznćj części dopada bogatćgo zapasu wiadomości, które go z chlubą o wiekach zeszłych objaśniają. Z nich może poznawać ducha prawodawstwa …
Excerpt
224 ROZPRAWY co, gdy złodzieja odkryto , sędzia i rajcy miejscy judeax et decuriones oppidi, nastawali, aby ów Wrocławianin, jako oskarżyciel, prawa dopełnił i własnemi rękoma zło- dzieja na szubienicy obwiesił, a gdyby pod ręką własnego kata nićmiał, (to …
Excerpt
JANA WINC. BANDTKE. 225 nie się autora o osłabićnie przykładów, jest zbyteczne, próżne, te przykłady niebędąc tym, za co są wystawiane. Sądy witowdowe, tak słodko w dalszych: czasach po u stanowićniu pićrwszćgo statutu, od niższćj szlachty wspo- minane , …
Excerpt
226 ROZPRAWY władzy dachownćj, w pewne ostróżności obejmowane bywało, licznemi autor objaśnia przykładami, tym wa- żnićjszymi dla czytelnika, że wyciągniętymi z rękopismów, które ledwie komu znane być mogą, a od siebie posia- danymi. Zastanowiwszy się …
Excerpt
"KE. 227 JANA WINC. BAN (ibid. p. 292, seq.) mianowicie w wywinięciu początku nazwiska skartałellatus i wyrazu kumica. Przy tych z pół- nocy, że tak nazwę gotyckich zasadach, zmienionych kra- jowością, rozmajite prawa teutońskie, saskie, węgierskie, …
Excerpt
228 ROZPRAWY stwie, co jak się działo, a bez wątpienia już od czasów Bolesława wielkiego miało mićjsce, łacno każdy przeni- knie. Jak atoli prawo rzymskie było uważane? to zajiste wymaga pilnego prawoznawców baczenia; jak zjawiło się w Polszcze i jak na …
Excerpt
JANA WINO. BA [IDTKE. 229 ski, t. IV, p. 265) uważają, że ta kara jest już podług prawa rzymskiego znana. / Jeżeli jistotnie w prawie kra- jowćm podobnćj kary śladów, w dawnićjszych nie ukaże się c -h? grożenie nią przez wykonawców urządzeń monarchy …
Excerpt
230 ROZPRAWY sobie względy, albo u prawodawców krajowych, albo w zwyczaju: dla szczegułowych ustaw stawało się wzo- rem. Mógł baron Ostroróg, mógł Roizjusz życzyć upo- wszechnienia praw rzymskich, przez uroczyste i wyraźne onegoż przyjęcie (bo wiedzieli …
Excerpt
JANA WI BAND'TKE. 231 co do czasu i mićjsca poznawane zwyczaje, prawniczo, powtórzmy jeszcze, możeby jakiego względu na przeda wnienie wymagały. Chóć wielka część rzeczy na świe- cie, w nadużyciach i bezprawiu wzrasta, nic atoli niebyło do takich więcćj …
Excerpt
232 ROZPRAWY JANA WINC, BANDTKE. niezaniechają. Kończąc zaś to pisanie moje, składam go czytelnikom dzieł Bandtkćgo, którzy porównywając go z dziełami, jeśli w nićm uwagi wyrzeczone za sprawie- dliwe w jakićj części uznają, uczują razem ważność dzieł …
Excerpt
XIII. PRZYPISKI DO DWU ROZPRAW ALEXANDRA MICKIEWICZA I FRANCISZKA MORZE O WPŁYWIE PRAWODAWSTWA RZYMSKIEGO NA POLSKIE I LITEWSKIE napisanych 1822, a drukowanych 1825 i 1826. 1 Rajmund Parthenopeus, Magdeburzanin. Rajmund Partenopejczyk, niejest …
Excerpt
234 PRZYPISKI DO sądzać, ażeby zamieszczając summę miał w tym jaki za- miar szukać środków zalecania szlachcie rzymskie prawo. A choćby i przypuścić, że wpływ Stanisława Zaborow skiego w tym celu umieszczenie tćj summy zjednał, przy- znaćby wypadało, że …
Excerpt
MIĆKIEWICZA I MORZE. 235 sania przebija: tak, libro I, capite 25, w rozdziale: quot- modis civitas interdicetur: et ille non perdit res, nec ctvi- tatem, sed tantum honorem: ita quod sit expers juris, idest, Rechtloss eż Ehrloss, koc est quod nunquam …