Excerpt
126 HISTORJA, przyswojiła sobie prawo życia i śmierci nad swymi kmieciami, Mimo zapadłych 1538, 1543 ustaw znoszą- cych monopolja, bractwa, cechy miejskie, zdołał swym veto przywileje miast ocalić. Trudno się stawało po- wściągnąć starostów i wojewodów, …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 127 ścieśnieni. Tak szlachta swą przewagą i stan ducho- wny dotknęła. Po skończeniu soboru tridenckiego 1563 jego ustawy były w archidjecezji lwowskićj od ducho- wieństwa przyjęte; w gnieźnieńskićj zaś za sprawą pri- masa Uchańskiego, …
Excerpt
128 HISTORJA. lewicza. Gwałtownie tedy wpadł 1558 do Inflant i wo jował tę krajinę. Nowy mistrz Gottard Kettler, doświad- czył również szweckićj napaści, która mu Kstonją 1561 zabrała. Podobnie Magnus królewicz duński, zakupi- wszy biskupstwo Ksel, …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 129 lewskie zostały opisane. Jak w Litwie tak podobnie w Polszcze król ze wszyskich tych dóbr kwarty na utrzymanie wojska przeznaczył: tak na wojsko na- dworne, jak i na jinne zaciągi, podług zwyczaju wieku czynionie. W krótce 1565, …
Excerpt
130 HISTORJA. ści. Iiecz wielcy panowie i książęta, a nadewszystko Mikołaj czarny Radziwiłł przeciwili się, narzekając, że Litwa w granicach uszczerbek poniesie, a książęta będący dziedzicznymi senatorami i senatorską i książęcą dostojność postradają. …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 131 uznanie jich prawa do Prus, gdyby linja Alberta wygasła. Miasta anzeatyczkie największy handel na morzu baltic- kim mające, widząc że Zygmunt August nad Prusami i Inflantami panuje, szukały jego protekcji i zwierzchni- ctwa. Nieodrazu …
Excerpt
132 HISTORJA. nie wyśle bez dołożenia się stanów; będzie miał przy boku radę z senatorów i posłów; sejmy co dwa lata zwołuje; a gdyby w czóm praw i przywilejów nie do- chował, naród znajduje się wolny od wierności i po- słuszeństwa. 131. HENRIKOWI …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 133 brym katolikiem; Batory się pośpieszył i prędzćj przy- bywszy, tron objął i umiał skłonić panów, co za Maximi- |janem głosowali, że go królem uznali. Jeden Gdańsk opierał się, orężem 157% do podległości zniewolony. 134. STEFAN Batory …
Excerpt
134 HISTORJA. na sposób województwa, prędko narzekając, że jich prawa były naruszone. Estonja zostawała w ręku szwe- ckim, a z Piltińskiego biskupstwa Danją Batory 1584 spłacił. 137. W ciągu wojny fundował Batory 1579 uni- wersytet wileński jezuicki, i …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 135 w następnym perjodzie, smutny snowały tej rzeczypo- spolitćj upadek. CZWARTY PERJOD od roku 1587, do 1795 lat 200. Panujący królowie obierani: Wazowie, Piastowie, Sasi; gminnowładz- two szlacheckie, arystokracją zawichrzone, nadużywa, …
Excerpt
136 HISTORJA. czyła naprawę czyli urządzenie rzeczypospolitćj to jest własnego stanu. W Litwie przerobiony był jeszcze raz po rusku statut 1588, statut trzeci i po polsku 1614 wy- dany, zupełniejszy, dla mniejszćj szlachty dogodniejszy, nazwy niewolnika …
Excerpt
| OBRAZ DZIEJÓW. 137 była temu przeciwna, ztąd w schismie zobopólnćj, po- wstała dizunja i początek ciężkich kłótni i cierpień. 144. W te czasy w sprawie religijnćj, nie mało już krwi przelanćj było, a zanosiło się na większy. Dom habsburgski austriacki, …
Excerpt
138 HISTORJA. brała się szlachta, gdy w Inflantach do wojny przyszło. 147. Za napaść Farensbacha wojewody wenden- skiego 1600 na Estonją, Karól 1601 rozpoczął wojnę. Było to pole świetnego popisywania się wojowników pol- skich, ale razem pole strat …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 139 koszu nie wywoływało boju. Kiedy więc król do sejmu rzecz odkładał a na nich nastawał, rozbiegali się, Ze- brzydowski z Radziwiłłem pod Janowem uniżyli się. 150. Lecz rokoszanie zaniedbawszy sejm, spokoj- nie w Warszawie odbywany 160%, …
Excerpt
140 HISTORJA. W Wielkićj i Małćj Polszcze rozgościły się, hussytism, luteranism, kalwinism, socinjanism; wszystko to zago- ściło się w Litwie, gdzie disunici i mahometanie spo- kojnie tóż zostawali w równości obywatelskićj. 153. Lecz kiedy wszystkie jinae …
Excerpt
OBRĄZ DZIEJÓW. 141 się bronił, jednak dla małćj liczby swojich, opuścić ją musiał. Zygmunt III, zdobywszy 1611 Smoleńsk, cieszył się triumfami na sejmie warszawskim, a Prusy w lenność brandeburgskim oddawał. 156. Długo niepłatne wojsko, opuszczając ziemie …
Excerpt
142 HISTORJA. Torunia odpędzonego, nie wstrzymała biegłość hetmana polnego koronnego Koniecpolskiego. 159. Hollandja i Francja wdawały się, aby ko- rzystny dla Polski wyjednać pokój, lecz Zygmunt III łudził się obietnicami domu austryackiego. W nadzieji …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 143 kandidata i jednozgodność zamiaru, wszelako było po- ruszone żądaniami kwarcianego wojska i Kozaków aby do elekcji przypuszczeni byli, co jim ostro odmówiono. Więcćj jeszcze poruszone i zakłócone było o prawa protestantów i niezgody …
Excerpt
144 HISTORJĄ. necją i papieżem, zabierał się do wojny z Turcją; coś nawet zamierzał wewnątrz kraju działać, w czóm ta- jemnie wspierali go Hieronym Radziejowski i kanclerz wielki koronny Jerzy Ossoliński, coś z Kozakami zma- wiający. Szlachta we wszystkim …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 145 i lachów z nienawiścią do łacińskiego obrządku. W całej Polszsze gdy od niejakiego czasu panowie ludowi wiejskiemu ścieśniając swobodę odmieniali powinności i mnożyli pańszczyzny, nastało ludu wiejskiego zbie- gostwo do Kozaków. Ztąd …
Excerpt
146 HISTORJA. tami, że Kozaków poduszcza, uszedłszy z kraju, Szwecją podniecał. Karól Gustaw wziąwszy płonne powody do wojny, łatwy wstęp do Polski nalazł. Pod Ujściem poczęła mu się szlachta poddawać. Z łatwością wziął Warszawę i naparł na Jana …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 147 Warszawę opanował: ale nienadługo: a elektor był pod Oleskiem potężnie pobity. Jerzy Rakoczy siedmiogro- dzki rzeczywiście wpadł do Polski 1657, Kraków i Brześć osadził. Lecz odcięty i oskoczony od wodzów polskich pod Międzybożem okupić …
Excerpt
148 HISTORJA. pretesyj, prócz województwa które posiada: Jan Ka- mirz zrzeka się praw swojich do korony Szweckićj, a Szwedzi resztę co jeszcze w Prusiech mieli, oddają. Tak upłynęło drugie lat 6, wojen szweckich i moskie- Potym pokoju wskich panowania …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 149 warty był na lat 13 pokój. Smoleńsk, Siewierz, Czer- niechów, Ukrajina zadnieprska i Kijów zostały przy Moskwie i wspólne przymierze przeciw Turcji zawarte. Tak trzecie lat 6 wojen moskiewskich i domowych rozruchów panowania Jana …
Excerpt
150 HISTORJA. z ubożałego przez kozackie napady brata Michała księ- cia Wisniowieckiego przystała. Był to najmnićj spo- dziewany wybór. 182. MICHAŁ Wisniowiecki, znalazł się w nie- miłem położeniu, między partją francuską i austrjacką ; miał sobie …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW 151 wnem oskoczony od Turków i Tatarów, gdy mu już żywności i prochu niedostawało, zawarł ugodę, która zostawując Kamieniec w ręku Tureckich, powróciła Polszcze wielką część Ukrajiny i haracz umorzyła. Na tćm się kończyły wojny z kozackich …
Excerpt
152 HISTORJA. niechętni jemu, wyrządzali tym dolegliwsze przykrości, | aby go do abdikacji przywieść. Nie był dalekim od | tego Sobieski, gdy schorzały 1696 z tym się rozstał ) światem. 188, Bezkrólewie zerwaniem sejmu konvokacyjnego naznaczone, …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 153 rola XII przystępują i bezkrólewie ogłasza. Zaczym Karól XII przyspieszył elekcją Leszczyńskiego. 191. STANISŁAW Zeszczyński musiał z War- szawy 1704 przed Augustem II uchodzić, lecz Au- gust II nie mógł się w nićj utrzymać. Karol XII, …
Excerpt
HISTORJA. Odrętwienie, wpływ obcy, od 1710 do 1764 lat 46, 194. Na prośbę wojska Rossyjskie 1720 z Polski wyszły. Ostateczne tćż traktaty ze Szwecją 1720, 1732 stanęły i pokój i panowanie Augusta II zabezpieczyły. Sejmy od 1726 do 1736 nie dochodziły. …
Excerpt
OBRAZ DZIEJÓW. 155 skiem rossijskiem, pod Kamieńcem Augusta III kró- lem ogłosili. Z obu stron powiązano konfederacje. 197. STANISŁAW Zes utrzymać w Warszawie, z primasem i jinnymi do sie- zyński, nie mogąc się bie przywiązanymi, ustąpił do (Gdańska, …