Excerpt
302 KULTURA. Marcin Hanke t 1109, de Silesiis indigenis eruditis. Lipsiae 1707. David Braun t 1737, de seriptorum Poloniae et Prussiae in bibliotheca brauniana collectorum. Coloniae 1723, toż dzieło pod tytułem cathalogus bibliothecae braunianae. Gedani …
Excerpt
BIBLJOGRAFJA. 303 Józef Jędrzćj Załuski r 1114, conspectus novae collectionis legum ecclesiasticarum Poloniae. Varsoviae 1744; bibliotheca poetarum polonorum, Varsoviae 1752; wprzód dzieło to wyszło pod titułem: „Ostafi* po polsku, „Kustachius* po …
Excerpt
304 KULTURA, Stanisław Rostowski, Lithy. societatis Jesu histo- riarum provincialium pars prima, Vilnae 1768. Jan Samuel Ditschke, specimen de translatione S. codicis in linguam polonicam. Lugduni Batavorum 1622. Tromler, de Polonis latine doc , Varsav. …
Excerpt
BIBLJOGRAFJA. 305 w królestwie polskim, w Krakowie 1826; historja bi- bljoteki uniwersitetu Jagiellońskiego, w Krakowie 1821. Aloyzy Osiński + 1842, życie i pisma Skargi, w Krzemieńcu 1812; o życiu i pismach Czackiego, w Krzemieńcu 1817 etc. Hieronym …
Excerpt
306 KULTURA. manoscritti e stampati relativi alla storia del regno di Polonia. 1825. Jan Sowinski, o uczonych Polkach. Warsz. 1821 Kustachy Marylski, wspomnienia zgonu zasłużo- nych w narodzie Polaków. Warszawa 1829. Stanisław Potocki | 1821, mowa na …
Excerpt
SZKOŁY. 307 ratury i nauk. Wilno 1840, 1842, t. I, I[, trzeci czy skończony ? — Widać w tym ze wszystkich najbogatszym dziele jile Ludwik Sobolewski przyrządził. Edward Dembowski q 1840, piśmiennictwo polskie w zarysie. Poznań 1845. Józef Fukaszewicz, …
Excerpt
308 KULTURA. PERJOD I od 1250 do 1500. Szkoły staraniem biskupów ulepszane. Zupełną przewagę wzięły nad zakonnemi szkoły duchowieństwa świeckiego. Biskupi zachęcali plebanów i nakazywali jim ażeby każdy początkujące szkoły utrzy- mywał; większe szkoły po …
Excerpt
SZKOŁY. 309 PERJOD IM od 1500 do 1650. Szkoły filologiczne su obodnie kwitną. Cieszył się uniwersitet krakowski wspólnie ze swojim królem Zigmuntem starym, ze wzrastającego w owym wieku światła i widział potrzebę polepszenia swego na- ukowego zakładu. …
Excerpt
310 KULTURA. W Litwie: Brześć — Nieśwież — Siemiaticze — Wilno — Szidłow — Birże — Kejdany — Słuck. Miały w nich przewagę nauki filologiczne, ale w języku polskim zwracano młode umysły do moral- ności i do rozpoznania potrzeb kraju. Do nauki, ksiąg …
Excerpt
SZKOŁY. 311 Grymnazjum akademickie, w Poznaniu — we Liwo- wie — w Mittawie. Gymnazjów: Gniezno, Łowicz, Wolborz, Pińczów, Nowy Korczin, Wieliczka, Bochnia, Biała. Z tych wileński uniwersitet był jezuicki, jezuici i większe -1 mniejsze szkoły bardzo liczne …
Excerpt
312 KULTURA. w nich swoje dzieła, które były od jezuickich jinne łaciny i nieco odmiennych w nauce, swojćj węgierskić sposobów, Pijarskie szkoły były : W Wielkićj Polszcze: Warszawa, Łowicz, Piotr- ków, Góra, Wieluń, Szczuczin mazowiecki, Radziejów, Nowy …
Excerpt
SZKOŁY. 313 1774. Z odpadłemi od rzeczypospolitćj krajami od- padło wiele szkół, Skassowani jezuici. Kommissia edu- kacijna starała się różnymi środkami pojezuickie szkoły utrzymać. Niektóre oddała pijarom, jinne baziljanom, Jinne benedictinom, większa …
Excerpt
314 KULTURA. śwież, akad.; Słuck, akad.; Bobrujsk, akadem.; Mo- zyr, akad.; Chołopienicze, akadem.; Łużki, pijarska; Berezwecz , baziljańska. Zmujdź: Kroże, akadem.; Kowno, akad. ; Kretinga akadem.; Wiłkomirz, pijarska; Wierzbołów, domini- kańska; …
Excerpt
BIBLJOTEKI. 315 nych pijarzy, używali niekiedy jinnych przez siebie wypracowanych; szkoła kadetów dla siebie miała jinne. Tak naprzykład: w szkołach pijarskich używane były dzieje polskie Wagi, u kadetów Schmita tłómaczone przez Albertrandego. C. …
Excerpt
316 KULTURA. zakonach i w duchowieństwie, ktróra foliały przepisy- wała. Przytoczę kilku niezmiernie czynnych : 1404 do 1407, brat Wacław Polak 1415 do 1449, Klemens ze Słupia 1422 do 1456, Jan Kanty Miechowita 1427 do 1447, Piotr z Borzykolwy 1449 do …
Excerpt
BIBLJOTEKI. 317 arnowskich, Szafrańców, Zamojskich, zakonne, akademickie i wszel- kie jinne nabywające znaczenia. Ze wszystkich pewnie najznamienitszą byla kra- Zygmuntów, Radziwiłłów, Wolskich, kowska uniwersitecka około 2000 voluminowo 'rękopi- smów …
Excerpt
| | | OREW AR 318 KULTURA. tych, heretickich, zakazanych, z rękopismów nieczytel- nych, i takowe niszczył, palił. Jezuickie tylko bibljoteki szkolnictwem wzrastały. Zmamienitsze w Brunsbergu, w Wilnie, w Kaliszu. Wszakże roku 1703 benediktin Jerzy Jonston …
Excerpt
BIBLJOTEKI. 319 rożytnych autorów bywał, a najwięcćj dzieł francuskich historicznych i belles lettres, nadto dzieł kosztownych przepychu i dawnych narodowych polskich, ktore umiej cenić Chreptowice, Cz: cki, Ossoliński i jinni. Po skasowaniu jezuitów i po …
Excerpt
320 KULTURĄ. D. DRUKARSTWO. Drukarstwo ważnym jest w świecie naukowym przemysłem. Od czasu jak wynalezione zostało, od- miany jego na lepsze lub gorsze wiernie odpowiadają odmianom światła i nauk. PERJOD I od 1462 do 1530. Wzrostu. Wkrótce po wynalezieniu …
Excerpt
DRUKARSTWO 321 PERJOD II od 1550 do 1650. Rozkwitnienie, W tym wieku najświetnićj stało drukarstwo. Ro- zwinęło się po całym kraju, zawsze jednak Kraków był głównym siedliskiem i wzorem piękności druku oraz i poprawności. Znamienitsi drukarze i drukarnie …
Excerpt
322 KULTURA. żnych panów i samych biskupów fundowanych. W ta- kich przedsięwzięciach niektórzy drukarze przenosili się z miejsca na miejsce, z tych znamienitsi byli. Daniel z Łęczycy od 1559 do 1600 lat 41, Alecy Rodecki od 1580 do 1638 przez lat 60. — …
Excerpt
DRUKARSTWO. 323 w 1580, 1594 (1640)—1 — w Malborgu w 1587 — w Ridze od 1589 do 1602 lat 13 w Brunsbergu od 1590 do 1690 lat 100 — w Zamościu od 1593 trwale — w Baranowie od 1595 do 1647 lat 52 w Nowym Wereszczinie ruska w 1594 — w Sejnach w 1603 — w …
Excerpt
O ROEE O A RW 324 KULTURA. ten od roku 1550 do 1650, półtorasta różnie trwałych, oglądał w Polszcze i Litwie drukarń. Był to ze wszech względów świetny dla drukarstwa polskiego perjod. Szczególnićj w Krakowie, gdzie Wjetor i Szarffenbergowie starsi …
Excerpt
DRUKARSTWO. 325 lata przetrwały. A jedna okolica Pruska świetność drukarstwa polskiego utrzymywała czas nie mały, oży- wiona związkiem swojim z drukarskiemi zakładami w Belgium i miejscowemi pracami naukowemi. Dla tego gdańskie druki w niczćm belgickim …
Excerpt
326 KULTURA. Ruskie drukarnie: W Kijowie — w Wilnie — w Poczajowie — w No- wogrodzie siewierskim 1678 w Uniejowie 1733. — w Grodnie od 1735. Klasztorne drukarnie trwałe. W Brunsbergu jezuicka w 1589, 1700 — w Czę- stochowie Paulinów 1693 — w Kaliszu …
Excerpt
JĘZYK. 327 Antoni Tyzenhaus w Grodnie kształcił giserów i za- prowadzał drukarnią. Zatym tedy odżyły niektóre zakonne drukarnie i nowe się czynnie ukazywały: w Berdyczowie kar- melicka w 1760 w Przemyślu jezuicka od 1760 — w Łucku dominikańska 1790 — w …
Excerpt
EEE P YCIA 328 KULTURA. 40.1. WOO 210281582 S10DO d..... sadło prawiło........ prawidło ZEDKAIG.3...2000330..1A% zwierciadło, zerkadło modlić się Sbibucódoć peSZcz.pEcZE:2N PAR. .£ pec MOSZCZ, MOCZ............- moc 6.8 zwezda, ćw et............ gwiazda, …
Excerpt
JĘZYK. 329 skie wyrazy, które są zupełnie jednostajne i też same jakie dziś są w użyciu; na przykład: ceber, karczma, kij, miecz, bójka, stróża, skarb, król, książe, dwór, żu- pan, wojewoda, wieś, bór, gaj, łąka, targowe, zupa, ra- taj, prawo, oprawca, …
Excerpt
TOO R 330 KULTURA. Pisano tedy: zamiast ą...... an, 0, zamiast k...... © dsk; Bołt 4% e, Ń- s30BZ, ŚWAY Gia: CZYG SK cZyjCY» B+B BCH , „Sł Płk. ch, cz, ć, bose sch, sz. BijSZ. Y; > gY- Jadwiga, córka Ludwika, królowa polska, polubiła U I , język polski; …
Excerpt
JĘZYK. 331 psałterzu polskim, Kraków 1820), pod jimieniem kró- lowćj Małgorzaty zmarłćj 1349 przez Stanisława Du- go ogłoszony (Wiedeń 1834) jest rac zej nin Borkows królowćj Marii andegaweńskićj 1352, zmarłój 1392. Jinny w XV wieku przepisywany psałterz …