Excerpt
132 POLSKA W PODZIAŁACH dnak Polska powszechnie w chrześciaństwie podnoszącą się żywość i działalność ludzką; podzielała równie pod- noszące się uczucia, światło i kulturę. Charakter naro dowy zawsze łatwy do naśladownietwa, ale nie nagły i ła godny, nie …
Excerpt
WACŁAW. WŁADYSŁAW ŁOKIETEK 133 cą d- szą ich bacznoćć w szkólnych naukach zwracały. Tym 0- sposobem wśród rozerwania jedność narodu mocniejszych a posad nabierała, a wzmagające się klęski, wzniecały już p- uczucia życzące powrócenia do całości i …
Excerpt
134 POLSKA W PODZIAŁCAH. lowi czeskiemu w małżeństwo dostała, wtedy kiedy Wa- cław królem polskim zostawał Po zgonie Przemysława ujrzał się Władysław ło- kietek uznanym za monarchę od wszystkiego ludu Lechji od ujścia Persanty i Wisły do gór Karpackich. …
Excerpt
WACŁAW. WŁADYSŁAW ŁOKIETEK. 135 ski i zwolna ją odzyskuje. Przeciwne Jakich doznał losy, stały się dla niego wielką nauką, że z wiekiem, przy wzra- stających dla królestwa niebezpieczeństwach, przybywało mu chęci i sił do odpierania nieszczęść kraj …
Excerpt
136 POLSKA W PODZIAŁACH. im powagą swoją, aby ziemię pomorską powrócili; opie- rają sią oni, zkąd powód dalszych kłótni i wojen wynika. Uszczuplona i spustoszała tylą klęsk Polska miała się zmagać nierównemi siły z Niemcami w zakonie krzy- żackim …
Excerpt
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK. WITENES. 137 wtedy, gdy wzmagało się w narodzie uczucie jedności i wierności, wtedy panujący nad nim wyrzekali się krwi własnej. Szląscy książęta roku 1322, 1327 wzgardzili Łokietkiem, uznali za pana tego króla polskiego, który czeską …
Excerpt
138 POLSKA W PODZIAŁACH wali na twerskie księstwo, ażeby Twer jego książąt po- zbawić, dla tego woleli nie mieć książąt namiestników w Nowogrodzie wielkim. Zaprzestawali ich mianować, a tych gdy nie było, swobody miasta nieraz oburzały władzę monarszą. …
Excerpt
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK. GEDYMIN. 139 odmian. Tak był Gedymin wielkim ksiz żęciem czyli kró- lem Litwinów i Rusinów, a biskup Rygi uznał go za su- zerena i wassalem litewskim został. Przebywał Gedymin w Wilnie, a z tój stolicy swo- jej pisał r. 1323, 26 maja …
Excerpt
140 POLSKA W PODZIAŁACH śłubioną była Kazimirzowi synowi Łokietka. Z nią wró- ciło do Polski 24,000 jeńców różnemi czasy, w napaściach Litwy, z Polski wyprowadzonych”). Przyszło tedy do powszechnćj wojny. Krzyżacy i Krzy- walczyli, z drugićj Polska i …
Excerpt
WŁADYSŁAW ŁOKIETEK. GEDYMIN 141 zasłoniły ich od zwycięzcy. Przeciwnie, otwarta Polska nie zdołała dać odporu nowym zwyciężonych przedsięwzię- ciom. Krzyżacy zagarnęli całe Kujawy. Wszakże prze- konywał się Łokietek, że w upartym tylko boju, tyle strat …
Excerpt
142 POLSKA W PODZIAŁACH Niezmordowany w zabiegach swoich Łokietek, naprawiał porządki, sprawiedliwość, ogłaszał ustawy. Wśród twar- dych wojen patrząc na znaczną część spojonego po tylo- czasowóm rozerwaniu państwa, na Wielkopolany i Mało- polany, wezwał …
Excerpt
KAZIMIRZ W. OLGIERD 143 EPOKA IU. POLSKA KWITNĄCA Panowanie Kazimirza Wielkiego. W XIV wieku, w którym przypadło Kazimirza Wiel. kiego panowanie w Polsce, w królestwach wschodnich i pół- nocnych Europy wyobrażenie o państwie wiązało się ści- śle z …
Excerpt
144 POLSKA KWITNĄCA śnie oni między sobą układali traktaty, do których Ka- zimirz przystępował. Kazimirz pomimo wolą ojea i życzenie narodu, szu- kał pokoju. Tym końcem skłania się do tego, że, ażeby od Jana króla czeskiego wyjednał zrzeczenia się …
Excerpt
KAZIMIRZ WIELKI. OLGIERD. 145 przyjmować i podpisywać, zarówno miasta, szlachta i du- chowni. Cząstkowe zabiegi przynagliły do podpisu nie- które miasta, przycisnęły do podpisu niektórych ze szlachty; duchowni jedynie obecność swoję zapisali. Wyjednał tą …
Excerpt
146 POLSKA KWITNĄCA. SÓW; hrabiów) chorągwie, wyruszyły w pole, wielką 1359 klęskę poniosły. Odtąd ta daninę płacąca prowincja czyli to województwo nieraz do przelania krwi jest powodem, nie jednę sprawiło klęskę, ale tóż nieraz zasłoną granic stawało, …
Excerpt
KAZIMIRZ WIELKI. OLGIERD. 147 sarza aby się ochrzcił, a to dla tego, że go jinne z Pol- ską i Tatarami wojny rozrywały. Ruś w te czasy była dziwnóm mocarstw pobojowi- skiem. Tatarzy, Litwa i Polska o nią się ubijali. Ka- zimirz wielki zdobywał 1349 Chełm, …
Excerpt
148 POLSKA KWITNĄCA. | kroć pod Moskwę (roku 1368, 1370, 1372) ciągnął Ol- gierd i stolicę samę ognał i łupieży dopełniał. Przy Bo- rowsku zawarty pokój z Dymitrem, obejmował książąt twerskiego, brzańskiego i riazańskiego. Zapewnił niepod- 1 ległość …
Excerpt
=. Pe M — KAZIMIRZ WIELKI OLGIERD 149 dno (1363) ocalił. Z obu stron w następnych latach (1364, 1369) budowano i rujnowano warowne miejsca. W lata już podżyli Olgierd i Kiejstut z synami swymi Jagiełłem i Witowdem wyprowadzili (w 1370) 70,000 Litwy, Żmu- …
Excerpt
150 POLSKA KWITNĄCA. kowie węgierski, duński, cypryjski królowie i wiele innych książąt i udzielnych panów. Dla nich Wierzynek , obywa- tel miasta Krakowa sprawił ucztę, ofiarował podarunkii oka- zywał jakie dostatki posiada. W kraju spokojność, wytę- …
Excerpt
KAZIMIRZ WIELKI. OLGIERD. 151 miejskie urządzające. Odtąd już prawem teutońskićm wy- rokujące sądy nie odnosiły się do Hali lub Magdeburga, ale. sprawy w kraju kończyły. Wójt (advocatus) albo sołtys (seultetus) z ławnikami (scabini) sądzili najwięcćj …
Excerpt
152 POLSKA KWITNĄCA. a Według zwyczajów i praw krajowych sądownictwo dla stanów szlacheckiego i kmiecego więcćj rozmaite było, były sądy wojewódzkie i kasztelańskie rzeczy policyjnych i przestępstw; sądy podkomorskie (camerariorun) i ziem- skie …
Excerpt
KAZIMIRZ WIELKI. OLGIERD. 153 (capitanei) sądownictwo także tćż rozprzestrzeniło się. Miejsca i porządek sądzenia były tak prowincyonalne, jak prowincyonalne prawa i zwyczaj. Książęta mazowieccy od czasu do czasu spisywali i przydawali przypadkowie wy- …
Excerpt
154 POLSKA KWITNĄCA. rała swoje dla siebie Małopolska. Na zjeździe wiślickim, gdzie. stan duchowny, urzędnicy, panowie i szlachta przy- zwani r. 1347 zjechali się, te ustawy ogłoszone zostały w jednój księdze dla Małćjpolski, w jinaćj dła Wielkićj- …
Excerpt
KAZIMIRZ WIELKI. OLGIERD 155 chectwa (baro, comes, famosus) *) grzywien 60. Różnica ta stopniowanego szlachectwa cokolwiek późnićj niknie, wszystko się w jeden stan szlachecki formuje, ale przez to szlachta mocenićj się od kmieci „odłączać , zaczyna. …
Excerpt
POLSKA KWITNĄCA. przyznał 2) moc prawodawczą, bo na sejmie wspólnie z możnemi stanami statut spisywany był; przyznał mu 3) decyzyą o podatkach gdy się następca obowiązał wię- ksżych nie wybierać; przyznał naostatek im obieranie króla i moe uchylania …
Excerpt
LUDWIK. OLGIERD. 15 Panowanie Ludwika. Po zejściu z tronu linji papującćj w Polsce Piasta na Kazimirzu wielkim, Ludwik król węgierski siostrzeniec jego od Kazimirza wyznaczony, tron: objął. Ten niepo- malu zaraz w początkach panowania swego naraził się …
Excerpt
158 POLSKA KWITNĄCA. król, ws „ystko ma opłacać. Te koszyckie przez Ludwika nadania ściągały się zarówno do możnych całego stanu szlacheckiego *). Stan szlachecki podniesiony, tóm wię- cój nie chce znać odróżnienia od możnych, z jich tytułów hrabiowskich: …
Excerpt
LUDWIK. OLGIERD. 159 boje działy. Pobłażano wykroczenia możniejszych dla tego, aby nie doznawać oporu nadużyciom władzy starościńskićj. Król rozdawał swoje dobra, a starostowie składając opłaty z tych dóbr, dopełniając poruczoną sobie władzę od króla, od …
Excerpt
POLSKA KWITNĄCA. Bezkrólewie i panowanie Jadwigi. Po śmierci Ludwika króla węgierskiego, Zygmunt syn Karola TV cesarza niemieckiego, a mąż Maryi starszej Ludwika córki, Ziemowit książę mazowiecki i jinni, ubie- gali się o królewską godność w Polsce: ale …
Excerpt
WŁADYSŁAW JAGIEŁŁO. WITOWT. 161 Panowanie Władysława Jagiełły. Po koronacyi do Litwy powróciwszy Jagiełło, reli- giję tamże chrześcjańską zaszczepia, biskupstwa wileńskie a petóm żmudzkie zakłada, i nie przestaje pracować nad rozszerzeniem światła w …