Excerpt
206 POLSKA KWITNĄCA. sięwzięto, którą Turcy sami za napaść ukarali, gmin zaś zakłócony, z ciężkim żalem swojim do domów wracając, rozniósł odgłos Kuropę gorszącego poburzenia pó całćj rzeczypospolitćj, w którćj smutne to zdarzenie na wzgardę wojną …
Excerpt
ZYGMUNT I. 207 kowie *). Za panowania Zygmunta I stanęła konkordata z dworem rzymskim względem biskupstwa warmińskiego, samćj tylko stoliey apostolskićj podlegającego, mocą któ- rćj po zeszłym biskupie, król czterech prałatów lub ka- noników warmińskich, …
Excerpt
208 POLSKA KWITNĄCA. nomii epokę przez wyjaśnienie biegu ziemskiego około słońca. Macićj z Miechowa astrolog, medyk i historyk (zmarły 1523), Bernard Wapowski matematyk i historyk (zmarły 1535), Klemens Janicki, Jędrzćj Krzycki, Jan Flachsbinder …
Excerpt
bud © < < ZYGMUNT AUGUST. 209 glejszych królestwa potrzebach ze stanami się naradzić. Lecz czas sejmu wszystek na kłótniach upłynął, z przy- czyny przy, ętego od króla potajemnie z Radziwiłłówną małżeństwa, które rozwieść koniecznie niektórzy biskupi i …
Excerpt
210 F POLSKA KWITNĄCA. stwach, które się Lutra nauki chwyciły, naukę tę za po- wrotem swojim rozsieli. Tatarzy znowu do Polski wpadli i kraj niszczyli; atoli od hrabi Tarnowskiego pod Tarnopolem doścignieni, na głowę porażeni zostali. Tymczasem panowie i …
Excerpt
ZYGMUNT AUG 211 Wniosek ten królewski tyle skutkował, że wnet po sej- mie nastąpiła królowćj Barbary koronacya w Krakowie za powszechną wszystkich stanów zgodą, i owszem ci sami, którzy najżwawićj przedtóm 0 rozwód się dopomi- nali, pierwsi do …
Excerpt
212 POLSKA KWITNĄCA. się mianowicie stanowi szlacheckiemu, który mocno obra- żał się o to, że w wyrokach dotykano jego czci i ma- jatków. Zatóćm stan szlachecki, który już ścieśnił kró- lewską władzę i poniżył stany niższe, powstał na stan du- chowny i …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. ŻI3 Po sejmie (piotrkowskim r. 1552) król jechał do Gdańska dla uspokojenia tamże niespokojności, które z powodu nowo wprowadzonćj sekty podniecane były. Ztamtąd udał się do Królewca, pragnąc się z Albertem książęciem pruskim zobaczyć. …
Excerpt
214 POLSKA KWITNĄCA. ciw nim kroków, ale nadto w listowne wdawał się spół- kowanie, i od Kalwina dedykacyą wykładów na list śgo Pawła do żydów przyjął, a Lutrowi biblię od niego prze- łożoną imieniem królewskićm zaszczycić dozwolił. Użył nawet …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. 215 nuncyusz Franciszek Kommendoni, wsparty gorliwością Hosiusza, o utrzymanie wiary, wyjednał, że król i stany na sejmie w Parczowie r. 1564 ustawy tego soboru try- denckiego bez roztrząsania ich przyjęli: jak to ze swojej strony uczyniło …
Excerpt
216 POLSKA KWITNĄCA. muje, i w niewoli blizko przez rok cały wyzutego ze wszyst- kich majętności, trzyma. Zygmunt August wzruszony krewnego swojego nie- szczęściem, wyprawił do Fiirstemberga poslańca Łąckiego, dopominając się o wyzwolenie z niewoli …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. 2AZ. bardzićj nie szukał, jako pozoru, by też najmniejszego, sia wojny. W pada więc z ogromnem wojskiem do rozpoczę do Inflant, zwłaszcza, że tóż już wychodziło przymierze do pięciudziesiąt lat z Wasilem ojcem jego i Walterem de …
Excerpt
218 POLSKA KWITNĄCA. odnieśli zwycięztwa; atoli z nich korzyść niewielka uro- sła, gdy Połock przy Moskwie został, która dla zakłóce- nia i zatrudnienia króla polskiego , Magnusa książęcia hol- sztyńskiego, brata Fryderyka II króla duńskiego, królem …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. 219 były w Polsce, przez co niezmiernie sądownictwo uła- twione zostało i przepisy statutu uciążliwe być przesta- wały. Zaczęła się owszem Litwa cieszyć swemi porzą- dnemi przepisy, gdy wkrótce nowa w nich ulga nastała, jak wielki książę, …
Excerpt
220 POLSKA KWITNĄCA. sam wyznaczał. Na następujących sejmach izba posel- ska nie zaniechała interesować się tą kwartą: wymagali (r. 1565) posłowie dla siebie prawo, że na sejmach wy- bierani byli deputowani do boku podskarbich międzysej- mowie. "Tym …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. 221 Przyłuskiemu na duchownych i obrządki kościelne po- wstawać. Cieszył się tylko Zygmunt August tóm, że za jego czasów Jan Herburt podkomorzy przemyski prawa polskie z łacińskiego na język polski przełożył, z których przekładów, przekład …
Excerpt
POLSKA KWITNĄCA gmunta Augusta porzucała swój ruski język, polski przyj- mowała. Z językiem i obyczaj polski szerzył się. Przez taką Polski przewagę, w związku z nią stan szlachecki widział wzrastające swe swobody, z któremi ustawała wa- salska ku możnym …
Excerpt
ZYGMUNT AUGUST. 223 stko ukończył. Zjechały się tam wszystkie stany obnu- dwu narodów: król, senat i książęta litewscy, posłowie ziemscy i miejscy, różni urzędnicy, byli tóż i posłowie rozmaitych dworów zagranicznyh. Wielu Litwinów sejm ten porzucało, …
Excerpt
POLSKA KWITNĄCA Dokonawszy wielkiego a trudnego dzieła tego król Zygmunt August, kiedy się jeszcze gotuje do dalszych urządzeń, oczekując dłuższego życia, w pięćdziesiątym wtórym roku życia swojego, a we dwudziestym piątym od śmierci ojca, panowania, z …
Excerpt
WSTĘP 10 opowiadanie. Rychły zgon Methodeja 885 rozzuchwalił Niemców, wyganiali księży słowiańskich; a po zgonie Świę- topluga 894 jeszcze gwałtownićj sobie postępowali. A gdy Magjary 907 Morawy obalili liczny lud chrześcjański sło- wiańskiego obrządku, …
Excerpt
WSTĘP. Sasi i do Niemiec cesarską przyw ując powagę, podo- bnie zbrojno i podbojem umocowywali zaczepione chrze- ścjaństwo. Henryk ptasznik do dani lub podległości zmusiwszy wielką część Wendów nadelbiańskich, nad jich potulno- ścią czuwanie i …
Excerpt
(4 jela go*). Cesarstwo niemieckie marzyło zaprowadzić tam swych biskupów łacińskich. Niepowiodło się to **), Cesarska z bronią w ręku łacińska propaganda, słowiań- skićj coraz więcćj niechętną się stawała. Gmin długi czas niebył pochopny do wyrzeczenia …
Excerpt
78 WSTĘP. niejszych lechitów, z których wielu obszerne włości po- siadali. Czyli że oni osiadłych włości panami się stali, czyli że kmiecie na jich włościach osiadali lub osadzani byli: to pewna że były posady gminne (z czasem mia- stami zwane, grody) …
Excerpt
"9 Polanie, jakofsię wspomniało, w stolicy Gnieźnie prze- bywających, kilku po sobie następujących Leszków i Po- pielów. Wielu królów i książąt miało uznawać najwyż- szą władzę króla Popiela. Wszyscy tegoż rodu, popie- licze , dość zniechęceni. Z pod jich …
Excerpt
80 POLSKA rzy przeciw niemu wezwali Magiarów czyli Węgrów. Po zgonie Świętopługa straciło byt swój to królestwo Mo- rawii. Węgrzy nazywający się Magiarami naród strasznie dziki, wezwany (r. 892, 894), osiadł koło Dunaju i oko- licznych mieszkańców po …
Excerpt
PODBIJAJĄCA 81 z granicami węgierskich, czeskich i polskich królów. Tak rozległe rozkazując narodom i miastom sławiańskim Wariagowie Rusini, tćj całćj krainie nadali swoje nazwi- sko Rusi: sami, nowemi do nich przybywającemi pocztami zasilani, przejmowali …
Excerpt
82 POLSKA PODBIJAJĄCA laków posuwali swe zdobycze po lechickich i dalszych ziemiach. Ziemowit syn Piasta, tron polski opanowawszy stał się ojcem ludu i prawdziwym państwa założycielem. Miał on królestwo swoje w okolicy Kruszwicy i Gniezna, a to szczupłe …
Excerpt
ZIEMOWIT. MIECZYSŁAW 83 nował zaprowadzał. Z drugićj strony od zachodu opo- wiadany był obrządek łaciński po nad Elbą, Odrą i Wi- słą w Chrobacyi. Obrządek ten przyjęty był od książąt czeskich i królów węgierskich. Niemieccy zaś królowie stanowiąc zbrojne …
Excerpt
| | 84 POLSKA PODBIJAJĄCA braci umocował się na taonie, i wiele krajów Czechom poodbierał, i wiele zdobyczy poczynił. Dołączył pod swoje berło Chrobacyą zachodnią aż do Dunaju i Tyssy; Szląsk i Pomorze. W tym czasie święty Wojciech Czech bi- skup pragski …
Excerpt
BOLESŁAW WIELKI. 85 mać nie mógł, zostały mu z nich Morawy i Luzacya z okolicą lubuską. Po zaspokojeniu się pokojem budy- szyńskim *) z Niemcami, wyprawił się r. 1018 na Ruś, do nićj od niezgodnych książąt wezwany. Zdobył Kijów i złupił go. Lecz nie z …