Excerpt
152 POLSKA dych lat wady obudziły. Umarła i ta trzecia niemiia żona, a król Zygmunt August, tyle do- brego dla rzeczypospolitćj dopełniwszy: zaufał pochlebcom i kobićtom, które się jemu przybo- dobać umiały. Było wiele takich co jego ser- ce posiadły: ale …
Excerpt
eli dh KWITNĄCA. 153 jące że znają i używają mocy czarów, a kró- la oszukiwały. To mu kazały po trzykroć w ko- lo po pokoju chodzić, to mu pętelki i sznurki od sukni odrywały, a zawsze nie tnałą otrzy- mywały zapłatę. W Knyszynie bawiący krół tak …
Excerpt
154 POLSKA wadzano porządkiem. Naprzód szli żacy czyli tak w ówczas nazywani studenci szkół różnych Potćm zakony i świeckie duchowieństwo, potćm professorowie uniwersytetu, za nimi prałaci, to jest kanonicy, opaci, biskupi: wszyscy stosow- nie poubierani. …
Excerpt
a IE KWITNĄCA. 155 znosili pićniądze dla rozdawania jalmużn. Jaś w pierwszym dniu ciało do grobu spuszczono: ale w drugim, mary po kościałoch obnoszono: a w dniu trzecim wielkie odprawiano exekwie. Nakoniec, miecz jabłko, berło i korona, złożone były na …
Excerpt
156 POLSKA biskupowi gnieznieńskiemu moc zwoływa nia sejmów w czasie bezkrólewia; a zdanie Jana Zamojskiego przyjęte było z radością, że każdy szlachcić ma prawo króla obićrać, że prócz zwykłego sejmowego składu, może każ- dy osobiście na sejm elekcyjny …
Excerpt
W kd 0% irl [ne KWITNĄCA. 157 go wyznania ludźmi napełnił i papieź się lę- kał aby króla Zygmnnta Augusta i całćj rze- czypospolitćj nie straciń. Po zgonie Zygmunta Augusta, gdy mówiono o elekcii, albo Ernesta księcia z domu Austryackiego, albo Henryka …
Excerpt
158 POLSKA tćj i o sobie myślała, aby jeszcze swoje wol- ności dobitniejszymi, obwarować ustawami. Tym końcem zadecydowała wprzód kardynalne rze- czypospolitćj prawa, ktore były głównymi jćj konstytucii artykułami. Podług tych artykułów : król nie może …
Excerpt
KWITNĄCA. 159 rymi poczynił obietnice wiele dobrego Polakom zrobić, zaprzysiągł i artykuły kardynalne: a przybywszy do Polski, wkrótce po koronacii uciekł z nićj, bo właśnie jego brat król fran- cuski umarł i on po bracie królestwo miał ob- jąć. Tym …
Excerpt
160 POLSKA pełnie się wzbraniało uznać go królem, dopie- ro mocą oręża do tego skłonione zostało. Du- chowieństwo prędko potrafił sobie zjednać krol Stefan i uzyskał od niego pieniądze na wojnę potrzebne, a których szlachta wzdragała się mu dostarczyć. …
Excerpt
KWITNĄCA. 161 cisnął granice Litwv widać na krajobrazie. Ale Stefan Batory był skorszy do wojny a ni- żeli jego poprzednicy Zygmuntowie: tego Iwan Wasilewicz nie przewidział. Wyzwany król Stefan zajął się obroną krajn i wojną. Od po- łudnia, od czasów …
Excerpt
162 POLSKA szy do pomocy Jana Zamojskiego, staral się zaciągnąć ćwiezonych Węgrów i ulepszyć ar- tylleryą, szlachtę do wojennych obrotów wpra- wjał i tyle za pośrednictwem Jana Zamojskie- go, wielką zawsze u szlachty wziętość mają- cego dokazał, że mógł …
Excerpt
KWITNĄCA. 163 1465. Jezuici. Pokój. Jezuici, był to zakon nie zbyt dawno u- tworzon, a wielce od papieżów uprzywilejowa- ny, a od zwierzchności mićjscowych wyzwala- ny. Bronił on nauki kościoła rzymsko katolic- kiego i głowy jego widomćj, a oddawał się …
Excerpt
164 POLSKA 146. Zamojski. Zamyślał jeszcze Batory wziąć się do dal- szćj naprawy rzeczypospolitćj, czyli do jćj zu- pelnego przerobienia. Pobudzały go to tego, zuchwalstwo niektórych przemożnych panów i swawoła szlachty. Pokochał był szczególniej- szym …
Excerpt
l i i (l KWITNĄCA. 165 147. Ziborowscy. Zborowscy, którzy nie mało przyłożyli się do wyniesienia na tron Batorego, oczekiwali ask, a Batory zadosyć ich oczekiwaniu nie czy- nil. Oni zazdrościli Zamojskiemu. Z nich naj- starszy Samuel, że się za bytności …
Excerpt
166 POLSKA sprawa przed sejmem, i Krzysztof Zborowski na utratę Życia skazany, za granicę się usunął. 148. Zamiary odmienienia rzeczy- pospolilćj. Powtarzał Batory, że sumnienie do same- go pana Boga należy i nad sumnieniami pano- wać nie chce i nikt go …
Excerpt
W A f KWITNĄCA. 167 przez to lepszy w kraju porządek zaprowadzić. I to wszystko miało się rozpocząć na bliskim sejmie, na którym wojna z Moskwą i podatki uchwalone być miały. Pod Warszawą, gdzie się miał sejm agitować. Batory ściągał woj- ska i swoich …
Excerpt
168 POLSKA na że Polska i Litwa były, nie monarchią, jak inne w Kuropie królestwa, ale zupełną rzeczą- pospolitą, w którćj stan szlachecki władal. Tak była Wenecia albo Hollandia, jak w staroży- tności były Atheny, albo Rzym, jak dziś są rzecząpospolitą …
Excerpt
UPADAJĄCA. 169 w kilka miesiącach bezkrólewia popsuli. Ale i w ciągu panowań królów swoich, dopuszczali się swawoli. Byli pomiędzy nimi co ich ostrze- gali że z tego wielkie nieszczęście wyniknie, że zgubią rzeczpospolitę: lecz oni zapamiętaie dokazywali. …
Excerpt
170 POLSKA to jeszcze w innych, dożywotni dożowie. W rze- szy niemieckićj obierany był dożywotni cesarz. Polska była też rzecząpospolitą, w którćj krół monarcha, był dożywotnie obierany. Obićranie to stawało się dla Polski szkodliwe, bo go nie- rostropnie …
Excerpt
Ji (ij (W UPADAJĄCA. 171 pospolitę pognębili. To wszystko działo się nie odrazu, powoli. coraz było gorzćj. To było w przeciągu lat 200, (od roku 1587 do 1798 upływało lat 198). 151. Pozory niechaj nie ludzą. Niech was w tym periodzie, nie ludzą zby- tki …
Excerpt
172 POLSKA Wasze serce nie może być na to obojętne, a widzę że wymagacie po mnie, abym wam to jasno dał poznać. 152. Zygmunt III. Dom Habsburgski o koronę ubiega się. ski au Od niejakiego czasu dom Habsbur striacki podniósł się był do niepospolitćj w Eu- …
Excerpt
mi UPADAJĄCA. 173 puje. Już był zniechęcony naród Polski do te- go domu, gdy w czasie elekcji, po zgonie Ba- torego wynosił sobie na tron Zygmunta Wazę królewicza szwćckiego z jagiellonki zrodzo- nego, który wracał na tron obu narodów miłe przypmnienie …
Excerpt
174 POLSKA kie między panami polskiemi były, i zawsze znalazł stronnictwo sobie przychylne. Jezuici do wielkićj wziętości w Polszcze i na dwerze przychodzące, sprzyjali temu stronictwu. Mnie- mano że z namowy owczesnego domu Austrja- ckiego, Kozacy …
Excerpt
[dl (W UPADAJĄCA. 175 szweckićj, którą był po ojca odziedziczył, a którą mu wydarł stryj jego Karól, książe Su- dermanji. "To wpłątało Polskę w wojnę ze Szwecją w Inflantach, gdzie napróżno Zamoj- ski zwyciężał, nadaremnie Jan Karol Chodkie- wicz walne …
Excerpt
żę a R SA Wa RE 176 POLSKA języku nadany i drakowany, a wkrótce 1614 na polski język przełożony i wydrukowany. Szlachta Pruska dotąd prawem miejskim zaró- wno sądząca się, przepisała sobie inną księgę praw 1598, tak nazwaną korrekturę Pruską. Polska …
Excerpt
e UPADAJĄCA. 177 osobach; sam ufnl bogobojnym z tego zakonu kapłanom, swemu spowiednikowi Gołyńskiemu i slawnemu kaznodzieji Skardze: cieszył się gdy widział ich gorliwość w nauczaniu różno- wierców, tak heretyków jak schizmatików: i tem, ze dokładali …
Excerpt
178 POLSKA gwałtyi krwawe kłótnie, które już Zygmunta pa- nowanie zakrwawiły. A z zatargów z protestan- tami, powstawały niesnaski i krwawe zdarze- nia po miastach Polski i Litwy. Tak się dzi- wnie po wszystkich kątach rzeczypospolitćj rozkrzewily …
Excerpt
UPADAJĄCA. 179 gnienia rzeczy na sejmie. Ale ich naczelnicy, małych zdolności, a niegodnemi pobudkami po- wodowani, zawodzili ich, i w coraz gorsze wio- dąc kroki, ogłosili 1607 bezkrólewie i do boju wyprowadzili. Pod Gazowem blisko Radomia przypadek …
Excerpt
180 POLSKA zbudowania twierdza Zamość, i uniwersytet w Zamościu założony i ordinacja imienia Za- mojskiego, która powinna była opatrywać u- trzymanie uniwersytetu i obrone twierdzy Za- mościa. Byli niektórzy panowie co ordynacje tworzyli, ale nie w tym …
Excerpt
| UPADAJĄCA. 181 zdów poszóstnych karet i koczów i koni powo- dowych, i wozów ładownych, ciągnęła ze dwo- rem pańskim, gdzie się pan ruszył. Z, najwięk- szym przepychem występowano przy zawiera- niu ślubów małżeńskich, a więcćj jeszcze przy podejmowanych …