Excerpt
ZG AN Vilmiaus | Universiteto Pibrsoteka …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ. 249 które tylko w jego obecności stanowić mogą. Król sam w sądach sejmowych i zadwornych relacijnych preziduje» posiada oraz prawo ułaskawienia. Król udziela przywi- leja miastom, cechom i daje glejty nie przeciwiające się prawom. Ma …
Excerpt
250 STAN. gów, wypowiadania wojny lub zawierania pokoju. Mia- nowanie senatorów, ministrów, dowódzców wojska, przy królu. Dodana mu rada, strażą praw nazwana, w któ- rój decizja królewska przeważać powinna. Rezolucja z tój straży miała moc, gdy była …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ. 251 Przed czasem, wolno było nieszlachtę do swego klejnotu, herbu i jimienia przypuszczać i uszlachcać. Wzbroniły tego ustawy 1602, 1633, a pozyskanie szlachectwa polskiego dla nie lachty przez nobilitacje, a dla szlachty cudzoziemskićj …
Excerpt
STAN. D. DOSTOJNOŚCI I URZĘDY. Kiedy się tworzyło królestwo to i dwór dostojni- kami swymy otoczony. Chorąży z dawnćj gminnej słu- żby przodkował; szatny (komornik), stolnik, cześnik, skarbny, kanclerz, łowczy, koniuszy, miecznik bliżćj osoby panującego …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ, 253 Gdy księstwa gasły, w jedno spajały się królestwo, wojewodowie i kasztelani z urzędów poszli w senatory, e kasztelanów w grodzkich urzędach zajmować poczęli od 1370 drobniejący starostowie. Dworskie urzęda po ziemiach zostawały, …
Excerpt
254 STAN. rąży, miecznik, koniuszy, kuchmistrz, stolnik, podcza- szy, krajczy, podstoli, cześnik, łowczy, pisarze wielcy duchowny i świecki (w Litwie trzech świeckich), pisarz polny, strażnik, obożny, generał artillerji. — Prócz tych urzędników byli: …
Excerpt
SĄDY. 255 E. SĄDY I SĄDOWNICTWO. Przed wieki kiedy jedno tylko prawo krajowe w Polszcze było, królowie sami najwyższe sprawowali sądownictwo. W reszcie wojewodowie, kasztelanowie i jich sędziowie różnych sędziowskich dopełniali obo- wiązków za równo po …
Excerpt
256 STAN. i sędziego ze swego ramienia stanowił. Gdy od roku 1775 rozdawnictwo starostw królowi odjęte zostało, na urząd starościński, obywatele obierali czterech kandi- datów, a król jednego z nich na ten urząd dożywo- tnie naznaczał. Sądy ziemskie. Do …
Excerpt
SĄDY. 257 muje się nimi podkomorzy ziemski, ze swymi ko- mornikami. Sądy pograniczne, albo na sejmikach relacijnych obierane, albo na sejmach wyznaczane, zajmowały się rozgraniczeniem z obcymi mocarstwami. Tribunały skarbowe, ustanowione 1613, dla vindi- …
Excerpt
258 STAN. w okół, Sprawują je marszałkowie wieley abo na- dworni. Sądy referendarskie, nastały za Zygmunta III, z początkiem XVII wieku. Sprawy do referendarji należące są, poddanych wsi królewskich, przeciw sta- rostom i dzierżawcom, tudzież różne z dóbr …
Excerpt
SĄDY. 259 jewództwa po dwóch, ziemie po jednym, a Wołyń trzech deputowanych. Podobnie kapituła gnieźnieńska prezidenta i wice-prezidenta, kapituła krakowska dwóch, jimne kapituły, prócz warmińskićj, po jednemu tylko obierają z między siebie deputatów na …
Excerpt
260 STAN. pełną władzę sądowniczął utrzymał na sądach sejmo- wych. Do sądów sejmowych należały, sprawy obrażo- nego majestatu, zdrady i zmawiania się z nieprzyjacio- łami ojczyzny, tudzież od tribunałów odesłane, sprawy przeciw ministrom, o skorumpowanie …
Excerpt
OBRADY. 261 nuncjaturskie i w czasie bytności swojej, mocy sądom primasa zaprzeczał. O to bywały niejakie zajścia. Różnym też klassom, kondicjom ludzi, dozwalane były osóbne jich sądownictwa, tak jednak aby się bez ujmy krajowego odbywały. F. OBRADY …
Excerpt
262 STAN. W Małćjpolszcze, w Korczynie, województw: kra- kowskiego, sandomirskiego, podolskiego i lubelskiego. Na Rusi, w Wisni, województw: ruskiego, bełz- kiego, kijowskiego, bracławskiego, ziemi chełmskićj. W Prusiech, w Grudziądzu i w Malborgu na …
Excerpt
OBRADY. 263 najpierwszy poseł tćj prowincji, z którćj przeszłego sejmu marszałek był z kilku posłami przystępuje do króla i o pozwolenie udania śię do jzby poselskićj upra- sza. Posłowie udają się do swćj jizby. Senat wita króla i wiadomości z jzby …
Excerpt
264 STAN. kładają. Po czym jizby się rozłączają i posłowie do swojćj powracają. Marszałek zaraz mianuje deputacją do układania konstitucij i examinowania podskarbich i hetmanów (czyli departamentu wojskowego i komissjów skarbu i edukacijnćj), wraz z …
Excerpt
OBRADY. 265 Czyli sejm szczęśliwie się kończy, czyli zalimito- wany zostaje do przyszłego zebrania i odnawiania dzia- łań swojich, zawsze stany żegnają króla, przystępują do ucałowania ręki królewskiej i w kościele śpiewają pieśń „Do Ciebie Panie*, poczćm …
Excerpt
266 STAN. władzę obejmuje primas, z tego powodu zowie się in- terrex, interrej. Wraz uwiadomia ziemie, wojewódz- twa i sądy o śmierci króla i zwołuje sejmiki przedsej- mowe. Sądy swe czynności zawieszają a na sejmikach obierani są posłowie i sędziowie …
Excerpt
OKOP Namioty Marszałka z ławki Sej moweg = Pri mas primasa Ao ławki | z wał | Brama Wielkopolska dla posłów i krzesła senackie SZOPA krzesła senackie e z koła [E3 Marszałek sejmowy o N B KOŁO rycerskie krzesła dla senatorów, [ dla posłów i ELEKCIJNY …
Excerpt
268 STAN. się zwykłe w szopie w kole jizb działania lub jakich okoliczności wymagaja. Dla dania audjencji posłom mocarstw obcych , łą- czą się jizby w szopie, albo czasem senat przenosi krzesła swoje do koła, gdzie zasiada przed posłami województw …
Excerpt
OBRADY. 269 Sejm koronactjny i w jego ciągu uroczystość koro- nacji ostatecznie kończą bezkrólewie. Król nowo obrany wjeżdża uroczyście do Krakowa. Następuje po-grzeb zeszłego króla a w kilka dni koronacja. (Dopiero Sta- insław August w Warszawie …
Excerpt
ZZ ZEE EB Ml z 270 STAN. łości ojczyzny. Jeszcze roku 1352, w Wielkićjpolszcze zawiązana była konfederacja na nieprzyjaciela domo- wego. Roku 1382, zawiązane były konfederacje kaptu- rem zwane, za córkami zmarłego króla Ludwika, oraz dla wzajemnój pomocy …
Excerpt
ści OBRADY. 211 Równie on napełnił panowanie Stanisława Augusta. Wiele ztąd dobrego doznała rzeczpospolita, ale może więcćj złego. W konfederacjach upadek swój znalazła, gdy nimi partikularne widoki powodywały a eudzoziem- cze kierowało wdawanie się. …
Excerpt
272 STAN. przykłady takowego poruszenia dostarczają dzieje pol- skie: jeden za Zygmunta I, drugi za Zygmunta III. W drugim razie krwi rozlew był przypadkowy, nie- zgodny z powszechnym poruszeniem. Dwukrotne te bez skutku poruszenia, gdy naród swój wigor …
Excerpt
OBRADY. 273. skiego. Przy połączeniu się obu jizb na początku sejmu? odczytywani są kandidaci, to jest: senat cały i poda- jący się ze stanu rycer ego, a na zajutrz następuje kreskowanie na nich, z tym w kreskowaniu zastrzeże- żeniem, że w liczbie 36, …
Excerpt
274 STAN. z obecnego bez głosu marszałka sejmowego. Rada ta właściwie miała moc tylko doradzczą G SENAT. Od początku królowie polscy dobierali sobie radę począ POEĘ 6 pospolicie z dwónastu złożoną. Do nićj bez wątpienia przywoływani bywali, wielkorządcy, …
Excerpt
JIZBY. 275 Senat ten coraz rzadzićj w zupełności się zbierał, po- nieważ Lechja była na liczne niepodległe księstwa ro- zerwana. Liczba i kolćj senatorów zmieniała się. Koło roku 1249 kasztelan krakowski wziął przed wojewodą pierwszeństwo. Kiedy Łokietek …
Excerpt
276 STAN. puszczeni hetmani wielcy, zasiedli między marszałkiem i kanclerzem, a polni za marszałkami nadwornemi; a 175 podskarbiowie nadworni zasiedli za hetmanami polnemi. Ale od 1775 ubyło czterech biskupów przez odpadnienie wielu krajów od …
Excerpt
POSELSK liczba i zasiadanie posłów, oraz kolej głosowania sześćdziesięciu ośmiu wo- jewództw, ziem i powiatów. Deputacja do składa- 29 Podole 6 16 Wieluń 2 A NN 66 Rzeczy- Infanty Czernie- Bełz Mińsk 65 Mozyr żracław 6 67 6 58 …