Excerpt
316 KULTURA. zakonach i w duchowieństwie, ktróra foliały przepisy- wała. Przytoczę kilku niezmiernie czynnych : 1404 do 1407, brat Wacław Polak 1415 do 1449, Klemens ze Słupia 1422 do 1456, Jan Kanty Miechowita 1427 do 1447, Piotr z Borzykolwy 1449 do …
Excerpt
BIBLJOTEKI. 317 arnowskich, Szafrańców, Zamojskich, zakonne, akademickie i wszel- kie jinne nabywające znaczenia. Ze wszystkich pewnie najznamienitszą byla kra- Zygmuntów, Radziwiłłów, Wolskich, kowska uniwersitecka około 2000 voluminowo 'rękopi- smów …
Excerpt
| | | OREW AR 318 KULTURA. tych, heretickich, zakazanych, z rękopismów nieczytel- nych, i takowe niszczył, palił. Jezuickie tylko bibljoteki szkolnictwem wzrastały. Zmamienitsze w Brunsbergu, w Wilnie, w Kaliszu. Wszakże roku 1703 benediktin Jerzy Jonston …
Excerpt
BIBLJOTEKI. 319 rożytnych autorów bywał, a najwięcćj dzieł francuskich historicznych i belles lettres, nadto dzieł kosztownych przepychu i dawnych narodowych polskich, ktore umiej cenić Chreptowice, Cz: cki, Ossoliński i jinni. Po skasowaniu jezuitów i po …
Excerpt
320 KULTURĄ. D. DRUKARSTWO. Drukarstwo ważnym jest w świecie naukowym przemysłem. Od czasu jak wynalezione zostało, od- miany jego na lepsze lub gorsze wiernie odpowiadają odmianom światła i nauk. PERJOD I od 1462 do 1530. Wzrostu. Wkrótce po wynalezieniu …
Excerpt
DRUKARSTWO 321 PERJOD II od 1550 do 1650. Rozkwitnienie, W tym wieku najświetnićj stało drukarstwo. Ro- zwinęło się po całym kraju, zawsze jednak Kraków był głównym siedliskiem i wzorem piękności druku oraz i poprawności. Znamienitsi drukarze i drukarnie …
Excerpt
322 KULTURA. żnych panów i samych biskupów fundowanych. W ta- kich przedsięwzięciach niektórzy drukarze przenosili się z miejsca na miejsce, z tych znamienitsi byli. Daniel z Łęczycy od 1559 do 1600 lat 41, Alecy Rodecki od 1580 do 1638 przez lat 60. — …
Excerpt
DRUKARSTWO. 323 w 1580, 1594 (1640)—1 — w Malborgu w 1587 — w Ridze od 1589 do 1602 lat 13 w Brunsbergu od 1590 do 1690 lat 100 — w Zamościu od 1593 trwale — w Baranowie od 1595 do 1647 lat 52 w Nowym Wereszczinie ruska w 1594 — w Sejnach w 1603 — w …
Excerpt
O ROEE O A RW 324 KULTURA. ten od roku 1550 do 1650, półtorasta różnie trwałych, oglądał w Polszcze i Litwie drukarń. Był to ze wszech względów świetny dla drukarstwa polskiego perjod. Szczególnićj w Krakowie, gdzie Wjetor i Szarffenbergowie starsi …
Excerpt
DRUKARSTWO. 325 lata przetrwały. A jedna okolica Pruska świetność drukarstwa polskiego utrzymywała czas nie mały, oży- wiona związkiem swojim z drukarskiemi zakładami w Belgium i miejscowemi pracami naukowemi. Dla tego gdańskie druki w niczćm belgickim …
Excerpt
326 KULTURA. Ruskie drukarnie: W Kijowie — w Wilnie — w Poczajowie — w No- wogrodzie siewierskim 1678 w Uniejowie 1733. — w Grodnie od 1735. Klasztorne drukarnie trwałe. W Brunsbergu jezuicka w 1589, 1700 — w Czę- stochowie Paulinów 1693 — w Kaliszu …
Excerpt
JĘZYK. 327 Antoni Tyzenhaus w Grodnie kształcił giserów i za- prowadzał drukarnią. Zatym tedy odżyły niektóre zakonne drukarnie i nowe się czynnie ukazywały: w Berdyczowie kar- melicka w 1760 w Przemyślu jezuicka od 1760 — w Łucku dominikańska 1790 — w …
Excerpt
EEE P YCIA 328 KULTURA. 40.1. WOO 210281582 S10DO d..... sadło prawiło........ prawidło ZEDKAIG.3...2000330..1A% zwierciadło, zerkadło modlić się Sbibucódoć peSZcz.pEcZE:2N PAR. .£ pec MOSZCZ, MOCZ............- moc 6.8 zwezda, ćw et............ gwiazda, …
Excerpt
JĘZYK. 329 skie wyrazy, które są zupełnie jednostajne i też same jakie dziś są w użyciu; na przykład: ceber, karczma, kij, miecz, bójka, stróża, skarb, król, książe, dwór, żu- pan, wojewoda, wieś, bór, gaj, łąka, targowe, zupa, ra- taj, prawo, oprawca, …
Excerpt
TOO R 330 KULTURA. Pisano tedy: zamiast ą...... an, 0, zamiast k...... © dsk; Bołt 4% e, Ń- s30BZ, ŚWAY Gia: CZYG SK cZyjCY» B+B BCH , „Sł Płk. ch, cz, ć, bose sch, sz. BijSZ. Y; > gY- Jadwiga, córka Ludwika, królowa polska, polubiła U I , język polski; …
Excerpt
JĘZYK. 331 psałterzu polskim, Kraków 1820), pod jimieniem kró- lowćj Małgorzaty zmarłćj 1349 przez Stanisława Du- go ogłoszony (Wiedeń 1834) jest rac zej nin Borkows królowćj Marii andegaweńskićj 1352, zmarłój 1392. Jinny w XV wieku przepisywany psałterz …
Excerpt
332 KULTURA. mnianych języka polskiego pomników. Jest prawie takie, jak języka XVI wieku, niewiele ma zbyt prze- starzałych zwrotów lub wyrazów. Dowodzi to wcze- snego w prozie języka polskiego wytrawienia. (Te tłó- maczenia statutów drukiem ogłosił …
Excerpt
JĘZYK. 338 cjalnerozmajitości. Dość przytoczyć kronikę, Stanisława Chwalczewskiego starosty kobrińskiego, (z rękopismu 1549, ogłoszoną przez Łukasza Gołębiowskiego w War- szawie 1829) który przemawia do nas mazowiecko-podla- skim djalektem. A dość zwrócić …
Excerpt
334 KULTURA. maczów ; w sporach teologicznych, religijnych i kościel- nych, w kaznodziejstwie, prawodawstwie, w wymowie, w kronikarstwie, w zielnictwie i medicynie uprawiany był język i dobrze przetrawiany a na wzór łaciny kształcony. Schodziła z niego …
Excerpt
NEKROLOG PISZĄCYCH. 335 5 POCZET ZNAMIENITSZYCH PISARZY. PISMIENNICTWA NEKROLOG. NOTA. Rok ze znakiem pytania, jest rok w którym się dał poznać, gdy czas zgonu nieznany; a rok bez takiego znaku, jest rokiem zgonu. O wielu napomknionych tu historikach …
Excerpt
ZEN = inn 336 1269 123% 1278 1290 1292? 13112 1346 1347 1359? 1370? 1376 13952 1430? 14372 1434 1440 1440? 1450? 1466? KULTURA. PIOTR opat cisters. w Henrichowie, kronikarz zakonu (wyd. 1854) (XVIII). Godsław BASZKO , kronikarz (wyd. 1730, 1751) (XXD. …
Excerpt
14672 14712 1477 1480 1496 1497 1507 1518? NEKROLOG PISZĄCYCH. 337 tuje Wincent. Kadłub. 1440 (wydanie Lips. 1713). (NB. czytaj: Jan Dombrowka). MARCIN s Olkusza astronom: tabulae directio- num planetar, które układał z Regiomontanem. STANISŁAW z Wojcicz …
Excerpt
338 KULTURA. 1524 Fram CIOŁEK biskup płocki mowca. 1525? Baltazar OPEĆ tłómacz polski, żywot Christusa, Krak. 1522, 1538 etc. 1525? Franciszek SKORINA z Połocka, tłómacz na ru- ski biblii; różnych jój części (w Pradze 1515, 1544%594519)5 apostoł (Wilno …
Excerpt
1542 1543 1543 1546 1548 1549 1550 1550? 1554 1554? 1556? 1558? 1560 1561 1561? 1565? NEKROLOG PISZĄCYCH. 339 Wit STOSS czy Śtuosz nar. 1447 w Krakowie, sztycharz, rzeźbiarz, jego roboty ółtarz w kość. panny Marii; nagrob. Kaźm. Jagiel.; jinne w Wę- …
Excerpt
340 1566 1567? 1568 1568 1568? 1569 1570? 1570? KULTURA. Stanisław ORZECHOWSKI nar. ł5135, mowca, theolog, historik, quincuna (1562), fidelis sub- ditus (Crac. 1549, 1584, 1639: Leopoli 1632), idea apocal. (Lieop. 1630, Crac. 1660, Varsav. 1696; po polsku …
Excerpt
M POLITIKA STAN I URZĄDZENIE RZECZYPOSPOLITEJ. (Udzielone 1829 do atlasu panny Reginy Korzeniowskićj). …
Excerpt
. rzeczpospolita, P EMOL szlachta. . dostojności i urzędy. +. sądy i sądownietwo. . obrady narodowe. . senat, . jizba poselska. liczba senatorów i posłów. . lista …
Excerpt
POLITIKA. A. RZECZPOSPOLITA, JEJ KONSTYTUCJA: Skład rzeszypospolitćj i jćj konstitucja stopniami się rozwijały od czasów Łokietka. Władza prawodawcza w sejmach. Ściśnienie władzy królewskićj, a wzrost szla- checkićj następowały stopniami jak to w obrazie …
Excerpt
248 STAN. władze na trzy gałęzie. Władzę prawodawczą przy stanach zgromadzonych czyli przy sejmach zatrzymała; władzę wykonawczą królowi i straży oddała; władzę sądowniczą właściwym sądom zostawiła. Tron dzie- dziczny, panującą religją katolicką i króla …
Excerpt
Urzędnicy wielcy i nadworni koronni Posłowie. aS Go ży | 1 A. P.Gnieźnieński | 88 K. Sandec 4 B. Kuj: uwski "90 K. Wiślicki 3. Płocki ż | 92K. Rogoziński | 8 SE w ń | 94K. Zawichost. | 9B.łu SIESAI "96 K .Szremski 10 B. Prze myski g | '98 K. Małogoseski l …