Excerpt
332 KULTURA. mnianych języka polskiego pomników. Jest prawie takie, jak języka XVI wieku, niewiele ma zbyt prze- starzałych zwrotów lub wyrazów. Dowodzi to wcze- snego w prozie języka polskiego wytrawienia. (Te tłó- maczenia statutów drukiem ogłosił …
Excerpt
JĘZYK. 338 cjalnerozmajitości. Dość przytoczyć kronikę, Stanisława Chwalczewskiego starosty kobrińskiego, (z rękopismu 1549, ogłoszoną przez Łukasza Gołębiowskiego w War- szawie 1829) który przemawia do nas mazowiecko-podla- skim djalektem. A dość zwrócić …
Excerpt
334 KULTURA. maczów ; w sporach teologicznych, religijnych i kościel- nych, w kaznodziejstwie, prawodawstwie, w wymowie, w kronikarstwie, w zielnictwie i medicynie uprawiany był język i dobrze przetrawiany a na wzór łaciny kształcony. Schodziła z niego …
Excerpt
NEKROLOG PISZĄCYCH. 335 5 POCZET ZNAMIENITSZYCH PISARZY. PISMIENNICTWA NEKROLOG. NOTA. Rok ze znakiem pytania, jest rok w którym się dał poznać, gdy czas zgonu nieznany; a rok bez takiego znaku, jest rokiem zgonu. O wielu napomknionych tu historikach …
Excerpt
ZEN = inn 336 1269 123% 1278 1290 1292? 13112 1346 1347 1359? 1370? 1376 13952 1430? 14372 1434 1440 1440? 1450? 1466? KULTURA. PIOTR opat cisters. w Henrichowie, kronikarz zakonu (wyd. 1854) (XVIII). Godsław BASZKO , kronikarz (wyd. 1730, 1751) (XXD. …
Excerpt
14672 14712 1477 1480 1496 1497 1507 1518? NEKROLOG PISZĄCYCH. 337 tuje Wincent. Kadłub. 1440 (wydanie Lips. 1713). (NB. czytaj: Jan Dombrowka). MARCIN s Olkusza astronom: tabulae directio- num planetar, które układał z Regiomontanem. STANISŁAW z Wojcicz …
Excerpt
338 KULTURA. 1524 Fram CIOŁEK biskup płocki mowca. 1525? Baltazar OPEĆ tłómacz polski, żywot Christusa, Krak. 1522, 1538 etc. 1525? Franciszek SKORINA z Połocka, tłómacz na ru- ski biblii; różnych jój części (w Pradze 1515, 1544%594519)5 apostoł (Wilno …
Excerpt
1542 1543 1543 1546 1548 1549 1550 1550? 1554 1554? 1556? 1558? 1560 1561 1561? 1565? NEKROLOG PISZĄCYCH. 339 Wit STOSS czy Śtuosz nar. 1447 w Krakowie, sztycharz, rzeźbiarz, jego roboty ółtarz w kość. panny Marii; nagrob. Kaźm. Jagiel.; jinne w Wę- …
Excerpt
340 1566 1567? 1568 1568 1568? 1569 1570? 1570? KULTURA. Stanisław ORZECHOWSKI nar. ł5135, mowca, theolog, historik, quincuna (1562), fidelis sub- ditus (Crac. 1549, 1584, 1639: Leopoli 1632), idea apocal. (Lieop. 1630, Crac. 1660, Varsav. 1696; po polsku …
Excerpt
M POLITIKA STAN I URZĄDZENIE RZECZYPOSPOLITEJ. (Udzielone 1829 do atlasu panny Reginy Korzeniowskićj). …
Excerpt
. rzeczpospolita, P EMOL szlachta. . dostojności i urzędy. +. sądy i sądownietwo. . obrady narodowe. . senat, . jizba poselska. liczba senatorów i posłów. . lista …
Excerpt
POLITIKA. A. RZECZPOSPOLITA, JEJ KONSTYTUCJA: Skład rzeszypospolitćj i jćj konstitucja stopniami się rozwijały od czasów Łokietka. Władza prawodawcza w sejmach. Ściśnienie władzy królewskićj, a wzrost szla- checkićj następowały stopniami jak to w obrazie …
Excerpt
248 STAN. władze na trzy gałęzie. Władzę prawodawczą przy stanach zgromadzonych czyli przy sejmach zatrzymała; władzę wykonawczą królowi i straży oddała; władzę sądowniczą właściwym sądom zostawiła. Tron dzie- dziczny, panującą religją katolicką i króla …
Excerpt
Urzędnicy wielcy i nadworni koronni Posłowie. aS Go ży | 1 A. P.Gnieźnieński | 88 K. Sandec 4 B. Kuj: uwski "90 K. Wiślicki 3. Płocki ż | 92K. Rogoziński | 8 SE w ń | 94K. Zawichost. | 9B.łu SIESAI "96 K .Szremski 10 B. Prze myski g | '98 K. Małogoseski l …
Excerpt
ZG AN Vilmiaus | Universiteto Pibrsoteka …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ. 249 które tylko w jego obecności stanowić mogą. Król sam w sądach sejmowych i zadwornych relacijnych preziduje» posiada oraz prawo ułaskawienia. Król udziela przywi- leja miastom, cechom i daje glejty nie przeciwiające się prawom. Ma …
Excerpt
250 STAN. gów, wypowiadania wojny lub zawierania pokoju. Mia- nowanie senatorów, ministrów, dowódzców wojska, przy królu. Dodana mu rada, strażą praw nazwana, w któ- rój decizja królewska przeważać powinna. Rezolucja z tój straży miała moc, gdy była …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ. 251 Przed czasem, wolno było nieszlachtę do swego klejnotu, herbu i jimienia przypuszczać i uszlachcać. Wzbroniły tego ustawy 1602, 1633, a pozyskanie szlachectwa polskiego dla nie lachty przez nobilitacje, a dla szlachty cudzoziemskićj …
Excerpt
STAN. D. DOSTOJNOŚCI I URZĘDY. Kiedy się tworzyło królestwo to i dwór dostojni- kami swymy otoczony. Chorąży z dawnćj gminnej słu- żby przodkował; szatny (komornik), stolnik, cześnik, skarbny, kanclerz, łowczy, koniuszy, miecznik bliżćj osoby panującego …
Excerpt
RZECZYPOSPOLITEJ, 253 Gdy księstwa gasły, w jedno spajały się królestwo, wojewodowie i kasztelani z urzędów poszli w senatory, e kasztelanów w grodzkich urzędach zajmować poczęli od 1370 drobniejący starostowie. Dworskie urzęda po ziemiach zostawały, …
Excerpt
254 STAN. rąży, miecznik, koniuszy, kuchmistrz, stolnik, podcza- szy, krajczy, podstoli, cześnik, łowczy, pisarze wielcy duchowny i świecki (w Litwie trzech świeckich), pisarz polny, strażnik, obożny, generał artillerji. — Prócz tych urzędników byli: …
Excerpt
SĄDY. 255 E. SĄDY I SĄDOWNICTWO. Przed wieki kiedy jedno tylko prawo krajowe w Polszcze było, królowie sami najwyższe sprawowali sądownictwo. W reszcie wojewodowie, kasztelanowie i jich sędziowie różnych sędziowskich dopełniali obo- wiązków za równo po …
Excerpt
256 STAN. i sędziego ze swego ramienia stanowił. Gdy od roku 1775 rozdawnictwo starostw królowi odjęte zostało, na urząd starościński, obywatele obierali czterech kandi- datów, a król jednego z nich na ten urząd dożywo- tnie naznaczał. Sądy ziemskie. Do …
Excerpt
SĄDY. 257 muje się nimi podkomorzy ziemski, ze swymi ko- mornikami. Sądy pograniczne, albo na sejmikach relacijnych obierane, albo na sejmach wyznaczane, zajmowały się rozgraniczeniem z obcymi mocarstwami. Tribunały skarbowe, ustanowione 1613, dla vindi- …
Excerpt
258 STAN. w okół, Sprawują je marszałkowie wieley abo na- dworni. Sądy referendarskie, nastały za Zygmunta III, z początkiem XVII wieku. Sprawy do referendarji należące są, poddanych wsi królewskich, przeciw sta- rostom i dzierżawcom, tudzież różne z dóbr …
Excerpt
SĄDY. 259 jewództwa po dwóch, ziemie po jednym, a Wołyń trzech deputowanych. Podobnie kapituła gnieźnieńska prezidenta i wice-prezidenta, kapituła krakowska dwóch, jimne kapituły, prócz warmińskićj, po jednemu tylko obierają z między siebie deputatów na …
Excerpt
260 STAN. pełną władzę sądowniczął utrzymał na sądach sejmo- wych. Do sądów sejmowych należały, sprawy obrażo- nego majestatu, zdrady i zmawiania się z nieprzyjacio- łami ojczyzny, tudzież od tribunałów odesłane, sprawy przeciw ministrom, o skorumpowanie …
Excerpt
OBRADY. 261 nuncjaturskie i w czasie bytności swojej, mocy sądom primasa zaprzeczał. O to bywały niejakie zajścia. Różnym też klassom, kondicjom ludzi, dozwalane były osóbne jich sądownictwa, tak jednak aby się bez ujmy krajowego odbywały. F. OBRADY …
Excerpt
262 STAN. W Małćjpolszcze, w Korczynie, województw: kra- kowskiego, sandomirskiego, podolskiego i lubelskiego. Na Rusi, w Wisni, województw: ruskiego, bełz- kiego, kijowskiego, bracławskiego, ziemi chełmskićj. W Prusiech, w Grudziądzu i w Malborgu na …
Excerpt
OBRADY. 263 najpierwszy poseł tćj prowincji, z którćj przeszłego sejmu marszałek był z kilku posłami przystępuje do króla i o pozwolenie udania śię do jzby poselskićj upra- sza. Posłowie udają się do swćj jizby. Senat wita króla i wiadomości z jzby …