Excerpt
326 UWAGI. ale pełen siły, doświadczćnia, przeszłością poduczony, wielkiemi zaszczycony wspomnieniami; wiek którego niezmienne w niepewności ustalenie rzeczy jedyną było przyszłością. Przeciągnął byt z umysłem nieprzeła- manym, z przedawnionemi pojęciami, …
In:
Excerpt
GMIN, SZLACH. ZAWICHRZONE. 126 327 szczęsne; powietrze i pomorek nareszcie, wypleniały ludności: względów do rozważania bez liku, żałosnych, przerażających z których się cnota narodowa wydźwi- gnęła (5%). Okrutne przeznaczćnie zwaliwszy tyle nie- (55) …
In:
Excerpt
328 UWAGI szczęść na Polskę, przygotowało dla piszących, obraz krwi i płomieni, przerażenia i rozpasanego zepsucia; męztwa, dzielności, i szczerego wylania się dla ledwie niezwątpiałćj sprawy. Tłum widoków staje do rozważania jakich nićmo- żemy objąć i …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 123 329 zrodził, z tym wszystkim długo jeszcze swymi zgu- bnemi wyziewami nieprzestał zarażać krajiny feudali- smu nieznające. "Ten postęp cywilizacji, owiał nareszcie i jad swój zapuścił w czasy pomyślności i szczęścia. Ztąd …
In:
Excerpt
330 UWAGI jąc 1645 w lutym główne mazowieckie miasta, Mławę, Ciechanów, Nowemiasto, dowiedział się że to były mia- sta w Polszcze, ale we Francyi uszłyby za wioski, bo otwarte, ni wałem ni rowem nieotoczone, domy bez ładu rozrzucone, nieliczne, źle …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 128. 331 JU wstwo polskie; on tóż oznacza ocenkę ziemi i roli, sądowe przepisy króśli, policyjne rozporządzenia wzglę- dem przesiedleń i zasiedlenia się, przeciw zbiegom i włóczęgom; nie wymienia jakaby najwyższa lub naj- …
In:
Excerpt
332 UWAGI. Ustawlajem mówi statut pierwszy jiż niewolnicy mają być czworakich przyczyn. Pierwsi którzy zda- wna w niewoli są, abo z niewolnych się rodzą. Dru- dzy którzy plonem są zawiedzeni z ziemi nieprzyja- cielskićj. Trzeci, gdyby na śmierć skazany …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 1258. 333 teutońskie służyło miastom, a stosunki między nim a statutami w ogóle dla wszystkich oznaczono; z tym wszystkiem” położenie mieszczan niebyło jednostajne. Po wielkich miastach skutecznićj mogli strzec swych praw, a z …
In:
Excerpt
334 UWAGI. siedzenia, z powołaniem lub bez powołania szukający służby, łatwo mógł wolność swą postradać. Prawo dozwala wyzwolenia, chce nawet aby ciągły i sługa jeśli są w czasie głodu przez swych panów zaniedbani, wolność odzyskiwali: ale nie wzdraga się …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 128, 129. 335 mienity pisarz Modrzewski, rażony tym, z goryczą wi- dzi że w niektórych prowincjach ruskich i w Litwie sprzedają ludzi jak bydło (**). 129. NĘDZNY STAN WIEŚNIACTWA W LITWIE. Zmiana jimienia, nazwiska jakićj …
In:
Excerpt
336 UWAGI. ności przysunąć się niemógł. Kiedy ślubił małżonkę, za pozwolenie i dla okazania poddaństwa opłacał ku- nicę która wyzwalała małżonkę od pańskićj swawoli (05). Statuta zabraniają mnożenia lub zmiany ciężarów a po- zwalając niewolnikom liczyć …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 129. 387 Tego dawnego czasu podróżny, na którego po- wagę powołaliśmy się razy kilka, naocznym widzeniem swym, upewnia nas że litewscy wieśniacy od polskich w nędzniejszym znajdowali się stanie i niczego niepo- siadali czegoby …
In:
Excerpt
338 UWAGI. Klima i utrudzenia jakich rolnietwo doznaje przy- czyniały się pewnie do biedy ludu; ale ujarzmienie właściwie i ucisk od kilku wieków ciążący osłabiał i wycieńczał siły. Robota tóż litewskiego wieśniaka zawsze niższą była od roboty polskiego o …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 130. 339 dających schronienie zbiegom, że nietylko sztrofy i straty opłacali, ale nadto opłacali wymaganą stratę podda- nego, jego żony i dzieci, aby mogli u niego pozostać. Wymagania tego rodzaju niepomiernie się podnosiły, …
In:
Excerpt
340 UWAGI. ciaż położenie litewskiego wieśniactwa było nędznićj- sze, polskiego mnićj zbiednione coraz podobnićjszym się stawa. „Mieszczanie miast znamienitszych, mają niejakie prerogativy jakich wieśniacy niemaja, tworzą coś po- średniego między szlachtą …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZ ONE. 148, 149. 39 szczeniu kozaczyzny wspomnimy, rozpatrzmy wprzód nieszczęsne wieśniactwa polskiego przeznaczćnie. 149, PRZYSIĘGI TYSZOWIECKICH KONFEDERATÓW. W czasie najopłakańszego położenia Polski, ze wszech stron …
In:
Excerpt
392 UWAGI. ocalić: wtedy: sumienie w konfederacją wiążących widokiem niedoli przerażone, znękane wyrzutami wy= kroczeń co tyle klęsk zrządziły; sumienie jich wcho- dząc w siebie, w szczerćj skrusze, przysięgło , uroczyście przed * ołtarzem przedwiecznego …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 149 393 się, mściwy, namiętnościami powodowany ;' król nie- statek, śmiejący się wśród powszechnego płaczu, zmie- niający widzónie i powołanie, wesoło pląsający wśród zawieruchy i biedy; mało dbaj ąc o małżonkę, załotny, z …
In:
Excerpt
OZZZZEZA WEW AB NNNNNNNNNNNNM 394 UWAGI przeczuwanym niebezpieczeństwem tknięty (122): bez skutku wołanie jego ze zbyt dalekich krajin szło by dosłyszane być mogło. A na wyrzuty zatwardziałego sumienia ani kaznodzieje, Bonawentura Gelarowski (1737), Jan …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 150 395 towności ostrych zbyt mnogich i w długi czas prze- ciągających się: ale widzę położćnie i stan wieśniaków polskich i ruskich, schismatickich i katolickich pogor- szony a ucisk dochodził wyższego jak kiedykolwiek …
In:
Excerpt
396 UWAGI gdzie wolny szynk piwa bywał, zwłaszcza w książę- cych dobrach, teraz i to odjęto* (125) 151. POMNOŻENIE PAŃSZCZYZNY I WŁOŚCIAŃSKICH CIĘŻARÓW. Niemówię już o własności czyli posiadaniu ziemi Gmin wiedział że skiby kmiece były gminną własnością, …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. (51 397 panów łakomstwa. Pierwsza jest w pięknym zamiarze powściągania lub karcenia niespokojnych a burzliwych umysłów; druga w ubytku ludności i powszechnym zubożćniu które wysiłkiem pracy: nadstarczyć wypa- dało: pan by straty …
In:
Excerpt
398 UWAGI, wijało, a jakie w ogólności obliczać zamierzamy, było wypadkiem niedawnym, świeżym z wieku XVIIgo (129) Powić mi kto że w wielu mićjscach pańszczyzna i cię- żawy jakie obliczę, niebyły do tego stopnia podniesione, mianowicie w dobrach …
In:
Excerpt
GMIN, SZLACH. ZAWICHRZONE. 151 399 a tych bywało 'dwie, trzy, cztery a niegdzie i więcćj w owćj porze roku: ' Po wielu mićjscach pam miał prawo do wymusowego najmu, za opłatą jak sam na- znaczał;* albo wyganiał do roboty niby najmu, za niską opłatą jaką …
In:
Excerpt
400 UWAGI. Za, dostarczćnie leśnych przysmaków i różnych podarków pan się nieraz wspaniałym okazał miarką wódki lub. piwa własnego wywaru, łachmankami na sposób. wstążek dartymi, które faworkami zwano, ja- kiemi lekami, a niekiedy kilką groszy lub …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 152. 401 A kiedy wydarzy się wojna, lub przechód wojska, lub przejazd jakiego bezwzględnego podróżnego, wie- śniak bywał złupiony, pozbawiony całorocznego zasobu, uszkodzony w ruchomościach i bycie swojim. Dodajmy do tych …
In:
Excerpt
402 UWAGI. śpichrza, poddanych, jewreja, pastuchów, pola, lasów , pańszczyzny i tak dalej. Z tych podstarosty czy ko- missarze i ekonomy mając pod swymi rozkazami włó- darzy, karbowych, assaułów, niecne plemie: podchle- bia i płaszczy się by lepićj pana …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 152. 403 Gminne sprawiedliwości formy, znikły zupełnie, najdziksza dowolność panów i ekonomów jich rozpo- rządzała obróconymi w niewolniki. Bywały tylko nad- zwyczajne zebrania gminy, gromady, które niekiedy pan zwoływał dla …
In:
Excerpt
104 UWAGI. król Leszczyński, bez wątpienia powinniby pewien wzgląd pozyskać, a my zaledwie jich odróżniamy od bydła które oni dla uprawy ziem naszych utrzymują. Często nawet mnićj oszczędzamy siły jich niżeli zwie- rząt, a bardzo często, bezecną kuplą, …
In:
Excerpt
GMIN. SZLACH. ZAWICHRZONE. 153 405 153. USPOSOBIENIE WŁOŚCIAN KOJNE A BYT NIE TYLE W NIEDOSTATKU CO SĄSIEDNICH. „Jakto wrodzone jest człowiekowi zrywać pęta i uciążliwe jarzmo, mówi dalój Leszczyński, nieprzyj- dzież kiedy do tego że ten lud zerwie się …
In: